Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
aktywności.RejestrujątozwłaszczaobrazyPieteraBrueglaczyJoachimaPatinira,
wktórychkrajobrazkojarzysięnietylezpięknemnaturalnejscenerii,ileraczejzsub-
stancjąroli,glebynasyconejznaczeniamistanowiącymiodblaskgłównychzagadnień
obyczajowych,politycznych,prawnych,kulturowych,zajmującychmieszkańcówda-
negoobszaruwswoimczasie10.Północnoeuropejskatradycjapejzażowaprzechowała
zmysłowośćkrajobrazuizawartewnimpartykularnecechyobyczajuzupełnieinaczej
aniżeliwłoska.Wtejostatniejmamybowiemdoczynieniaztendencjąprzedstawiania
pejzażujakoucieleśnieniauniwersalnegoestetycznegoprawageometriiprzestrzen-
nej,inspirowanejdawnątradycjąrzymskiegoimperium11.WedługDenisaCosgrove’a,
czołowegoprzedstawicielanowejgeografiihumanistycznej,renesansowakoncepcja
krajobrazu,sięgającaczasówwłoskiegorenesansu,nadługoukształtowałapewien
określony"sposóbwidzenia”12.Krajobrazjakotaki,zdaniembadacza,podprzykrywką
realizmuistosowaniastrategii"niewinnegooka”uobecniawizjęsilnieindoktryno-
waną,przesiąkniętąnawskrośideologią.Wodniesieniudomalarstwawłoskiego
możnabypowiedzieć,żewiluzjiporządkuiharmoniikompozycjikrajobrazowej
faktycznieukrytajestformanadzoruspołecznegosprawowanegoprzezklasydomi-
nujące-forsowałyone"wizjętych,którzykontrolująkrajobraz,niezaśtych,którzy
doniegonależą”13.
Powyższytokargumentacjimógłbybyćpodstawąodróżniania"krajobrazu”,
wywodzącegosięztradycjianglosaskiejipółnocnoeuropejskiej(ang.landscape,
niem.Landschaft,szwedz.landskip),i"pejzażu”,pochodzącegozkulturyijęzyków
romańskich(wł.paesaggio,franc.paysage,hiszp.paisaje).Termin"pejzaż”,zaktórym
stałobydziedzictwomalarskichkompozycjiwidokowych,zwłaszczatychzkręgu
sztukiwłoskiej,francuskiej,hiszpańskiej,zawierałbyznaczeniewizualne,estetyczne,
akcentującekwestiepostrzegania,reprezentacji,perspektywy,byłbyjednocześnie
pojęciembardziejstatycznymiprzedmiotowymwswejwymowie."Krajobraz”zkolei
musiałbymiećszerszeodniesieniaidotyczyćnietylkotrybureprezentacjiisferyop-
tyki,aleobejmowaćtakżezłożonekwestieuczestnictwa,życiaspołecznego,doświad-
czeniaantropologicznego;musiałbyzamienić,copostulowałWilliamJ.T.Mitchell,swą
formęrzeczownikowąnaprocesualną-czasownikową14.Wtymsensiebyłbynietylko
określeniembardziejpolisemicznym,aletakżezawierającymwsobiewiększądyna-
mikęipotencjałinterpretacyjny.Zaproponowaneturozróżnieniedotyczyjednak,jak
sięwydaje,samejtylkokwestiisemantyki,wsensieetymologicznymwprzypadku
CzęśćI.Śląsk-Film-Krajobraz
"pejzażu”możnabybowiemprawdopodobnieprzeprowadzićanalogicznywywód,
jakwprzypadku"krajobrazu”.
10Ibidem,s.634-635.
11Ibidem,s.637.
12DucOsGROve:Prospect,PerspectiveandtheEvolutionoftheLandscapeIdea.“Tran-
sactionsoftheInstituteofBritishGeographers”1985,Vol.10,No.1,s.55.Jeśliniezaznaczo-
noinaczej,wszystkiecytatytekstówobcojęzycznychwtłumaczeniuautorki.
13Ibidem.
14wuJuTumiTcheLL:Introduction.In:IDem:LandscapeandPower.Chicago-London,Univer-
20
sityofChicagoPress,2002,s.1.
