Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niasięcałegosystemu,wprzeciwieństwiedopojedynczychczęścilubkomponentów,
iwynikaonozzależności(korelacji)pomiędzywiększościąlubwszystkimitymi
częściami”(KaufmaniScott,2003,s.372).Przymiotnik„systemowy”opisuje„sto-
pień,wjakimdowolneryzykodotyczącezdrowiaczłowieka,środowiska,ekonomii
lubindywidualnegodobrobytujestosadzonewszerszymkontekściespołecznym
lubkulturalnym”(Jovanoviæ,RenniSchröter,2012,s.12).Ryzykotocharaktery-
zujesięnastępującymicechami(IRGC,2018;Renn,2016):(1)jestznaturyglobal-
newzakresiepotencjalnychskutków,(2)ozłożonychiściślepowiązanychzesobą
przyczynach,coskutkujewysokimstopniemkompleksowości,(3)onieliniowych
zależnościachprzyczynowo-skutkowychoraz(4)stochastycznewodniesieniudo
skutków.J.Monkiewiczwskazuje,żeryzyko,którepoczątkowowywołujetylkojed-
nostkoweskutki,zpowodupodatnościprzedsiębiorstwawynikającejzjegowłasnej
politykimożespowodowaćefektykaskadowe(Monkiewicznazywajenegatywnym
efektemsynergii)(MonkiewicziGąsiorkiewicz,2010,s.62-63).Definiujeonryzy-
kosystemowejako„takirodzajryzyka,którewskutekpojedynczegoszokuurucha-
mianegatywnyefektdominawcałejgospodarcelubjejznacznejczęści,prowadząc
wkrańcowejsytuacjinawetdoupadkucałegosystemufinansowegoizawieszenia
wykonywaniajegofunkcji:płatniczej,monetarnejipłynnościowej”(Monkiewicz
iGąsiorkiewicz,2010,s.63).
Globalnośćryzykasystemowegopoleganatym,żewodniesieniudoskutków
potencjalnieniemożnaokreślićjegogranic,zarównofizycznych,jakijakościowych
(OECD,2009).Konsekwencjetepowstajączęstonazasadziedominaisąobrazowo
przyrównywanedokręgówzataczanychnawodzieprzezwrzuconydoniejkamień.
Realizacjaryzykaopróczskutkówbezpośrednich(pierwotnych)wywołujeszereg
skutkówwtórnychocharakterzeekonomicznym,społecznym,politycznymczyśro-
dowiskowym,częstozresztąwystępującychdopieropopewnymczasieinieoczywi-
stych(Briggs,2008).Wskrajnymprzypadkumożetodoprowadzićdozałamania
całegosystemupierwotnego,jakrównieżwywołaćpoważneturbulencjewpozo-
stałychsystemach.Konsekwencjeteczęstodotykająwielepodmiotówjednocze-
śnieisąsilnieprzestrzennieskorelowanezesobąnadanymterenie(OECD,2016).
Kompleksowośćryzykasystemowegoodnosisiędotrudnościwidentyfikacji
ikwantyfikowalnościpowiązańpomiędzywielościąmożliwychprzyczynikonkret-
nychefektów(Jovanoviæiin.,2012).Wynikazkompleksowościsystemów,wktó-
rychczłowiekwystępuje,zwłaszczazkompleksowościocharakterzedynamicznym
(Helbing,2012).Pomiędzyprzyczynamiaskutkamiwystępująsprzężeniazwrotne,
efektysynergii,niektórezezmiennychmającharakterakceleratorówbądźspowal-
niaczyinnychprocesów,sączęstoindywidualniebardzozróżnicowane,aichdziała-
niejestmocnorozłożonewczasie(OECD,2009;Renn,Dreyer,KlinkeiSchweizer,
2007).Topowoduje,żepowiązaniapomiędzyzmiennymiobjaśniającymiazmienną
objaśnianąniemającharakteruliniowego(Helbing,2012;KlinkeiRenn,2006),co
stanowitrzeciącharakterystykęryzykasystemowego.Ztegowzględuprecyzyjność
matematycznegoopisuprocesuoddziaływaniadanejsytuacji/zdarzeniawzględem
17
