Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
978-83-7688-531-5
Potrzecie,modernizacjadajesiępoznaćzasprawąmarksistowskiejkategoriifor-
macjispołeczno-ekonomicznej.Stanowiwówczasprzejścieprzezkolejnestadia
ncywilizacyjnegoawansu”,którymrządzimechanizmdostosowaniamaterialnych
siłwytwórczychdośrodkówprodukcji(Marks1955).Jesttoprocesjednokierun-
kowy,zmierzającydocelu.Wswymprzebieguwymagaonpunktuodniesienia:
jestnimpożądanystanformacjispołeczno-ekonomicznej.Poczwarte,moderni-
zacjaoznaczankieruneknanowoczesność”.Pozwalawówczasnadiagnozęregio-
nalnegozróżnicowaniarozwojudrogąwskazaniastrefperyferyjnychicentralnych.
Tropemtymzmierzawielubadaczy,m.in.ImmanuelWallerstein(1980:174),
którykreślimapęświatazpodziałemnacentra,peryferieisemi-peryferie,czyteż
AndréGunderFrank(1996)wyjaśniającyzacofanieAmerykiŁacińskiejnagrun-
ciepostkolonializmu.nRozwójniedorozwoju”tojegozdaniemefekteksploata-
cyjnejpolitykipaństwrozwiniętychgospodarczowzględemperyferiisurowcowo-
-rolnych(za:Krzysztofek,Szczepański2002:107).Modernizacjapojmowanajako
nkursnanowoczesność”obejmujeteoriezzakresurozwojuzależnego,tłumaczące
dywersyfikacjęrozwojowązależnościądominator-zdominowany.
Modernizację–jakpiszePiotrSztompka(2010:130)–traktowaćmożnajako
nostatniewcielenieewolucjonizmu”.Procestenmabowiemcharakterstadialny,co
zostajewyeksponowanewwieluklasycznychdziśkoncepcjach.Zaliczyćdonich
trzebawszystkiepróbykonfrontacjispołeczeństwatradycyjnegoznowoczesnym.
Nagrupętychkoncepcjiskładająsięm.in.ujęciaekonomiczne,którychprzed-
stawicielWaltW.Rostow(1990)proponujerozróżnieniesześciustadiówrozwo-
ju,którekażdespołeczeństwomusiprzejść,abyosiągnąćstannwysokiejmasowej
konsumpcji”.Zkoleijednąznajbardziejznanychcywilizacyjnychinterpretacji
procesumodernizacyjnegoprzedstawiaShmuelN.Eisenstadt(1973).Badaczten
dokonujeporównawczychbadańcywilizacjiinatejpodstawieformułujeogólną
zasadęrozwoju.Opierasięonanarozróżnieniucywilizacjinaksjalnych”innie-
aksjalnych”.Wpierwszejzwymienionychnapięciemiędzyświatemmaterialnym
iduchowymdoprowadzadozdynamizowanegorozwoju(Eisenstadt2009).Stąd
teżrelacjamiędzyontologiąsystemuspołecznegoajegomaterialnymurzeczy-
wistnieniemstajesiękluczeminterpretacyjnymcałegoprocesu.Wnurtbadań
nadaksjologicznymiuwarunkowaniamimodernizacjiwpisująsięinnibadacze,
m.in.RonaldInglehart(2003),którynapodstawienobszarówHuntingtona”
dokonujerozróżnieniakulturekspansjiiprzetrwania.Dogrupytejtrzebatakże
dodaćMarianoGrandona(2003),argentyńskiegobadaczaowyraźnymkatoli-
ckimukierunkowaniu,któryidentyfikujelistęaksjologicznychzmiennychproce-
surozwojowego.Podobnymtropemzmierzająuczeni,dlaktórychtransformacja
ztradycjiwnowoczesnośćoznaczaprzemianęnapoziomieosobowościicharak-
terówspołecznych.KategoriaosobowościjestszczególnieważnadlaEverretaHa-
gena(1961:86-98)iDavidaMcClellanda(1961).Pierwszyzwymienionychpo
20
