Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Obrotygruntamimiejskimi,koniecznośćuruchamianiaprzezludziinteresu
gotówkizamrożonejwposiadaniuziemiprowadziłydorozwojuhipoteki-zaręcza-
niawartościąposiadanejziemizaciągniętegodługu.WPolsceinstytucjahipoteki
zostałauporządkowanaiunowocześnionadopieroustawąsejmuw1583r.
43
Jak
stwierdziłjużO.Balzer
44
,pierwotneelementyhipotekipowstałyirozwinęłysię
jużwXVw.Mianowicie,wierzycielotrzymywałnietylkopraworzeczowedodóbr,
alezarazemwchodziłwichposiadanieiużytkowanie.Dochodyuzyskaneprzy
dzierżeniustanowiłyzyskwierzyciela.Zastawzwracałondopieropospłaceniu
przezdłużnikacałejpożyczonejsumy.Wwypadkuniemożnościspłatydługuprzez
dłużnikalubjegorękojemcęnastępowałaegzekucjadokonanaprzezwierzyciela,
któryzabierałnieruchomościnawłasność
45
.Wsystemietymbrakowałoniektórych
z5cechhipotekinowożytnej,naktóreskładająsię:zasadajawności(prowadzenia
ksiągpublicznych),zasadalegalności(wpisydozwolonepodokładnymsprawdze-
niuichwiarygodności),zasadaswobody(wpisudodowolnejterytorialnieksięgi),
zasadaszczegółowości(tylkokonkretne,opisanedobramogąbyćobciążone,anie
ogólne)iwreszcie-zasadapierwszeństwa(zkilkuprawhipotecznychpierwszeń-
stwomawpiswcześniejszy).Zasadytewłaśniezostaływprowadzonedopiero
w1588r.Otóżnależystwierdzić,żeobciążeniaparcelwGdańsku,największym
mieścieRzeczypospolitej,wXVw.spełniałyjużniekiedywszystkiewarunkiist-
nienianowożytnejhipoteki.Niedokształcenieformypolegałonaużywaniuzwy-
kłychksiągławniczych(niewyrokówławniczych!),wktórychuwierzytelniano
większośćpoważniejszychobrotówfinansowychdokonywanychprzezgdańszczan,
orazzapisówwksięgachgruntowych46.Ponadtoniezawszewyszczególnionebyły
określoneposiadłości;częściejudzielanopożyczkipodzastawcałegoruchomego
inieruchomegomajątku.Niezupełniejasnoprzedstawiasięzasadapierwszeństwa
wGdańsku.W60%wypadkówstosowanocoprawdaformułęgwarantującąpierw-
szeństwowspłaciedługów,aleniekiedyjednocześniedwóch,trzechwierzycieli
mazastrzeżeniedotycząceuiszczeniapożyczkiwpierwszymrzędzie47.Wreszcie
43VoluminaLegum[dalej:VL],I,1219-1220.
44O.Balzer,Hypotekawdawnemustawodawstwiepolskiem,nGazetaSądowaWarszawska”1888,
nr29,s.475.Por.takżetegożautora:ZastawużytkowyjakopoprzednikhypotekiwPolsce,nKłosy”
1888,s.68,84.
45JakwyglądałotonatereniePolski-por.B.Groicki,Porządeksądówisprawmiejskichprawa
majdeburskiegowKoroniePolskiej,Warszawa1953,s.107:ofantowaniu;s.110:orękojemstwie;s.164:
oegzekucyjejrzeczyosądzonej.Por.tegoż:TytułyprawamajdeburskiegoiArtykułyprawamajdebur-
skiego,Warszawa1954.NatereniePruspor.WAPGdańsk,300.43.4b,s.110-1502r.,273-1563r.oraz
księgigruntowe300.12.1,2,4,gdziezarejestrowanesąprzejęciaparcelzaniespłaconedługi.Por.
tamże,300.43.212,s.80.
46WAPGdańsk,księgiławnicze300.43.2,4,2b,4borazksięgigruntowe300.12.1,2,4.Por.moje
Badanianadkapitałemmieszczańskim,rozdz.I-IV
.E.Kloss,Gdańskieksięgigruntowe,nArcheion”
22(1954).
47H.Samsonowicz,Badanianadkapitałemmieszczańskim,rozdz.IV
.
30
