Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
RozdziałI
jużwprzywilejuczerwińskimz1422r.zapewnionoszlachcienietykalnośćmajątku,
awprzywilejachjedleńskimz1430r.orazkrakowskimz1433r.-nietykalnośćoso-
bistą.Wroku1776oficjalniezniesionostosowanietortur,natomiastwroku1791
przywilejnietykalnościosobistejrozszerzononamieszczan12.Kompleksoweujęcie
prawczłowiekaznalazłoswójwyrazdopierowKonstytucji3maja,któraponadtopo-
twierdziładotychczasoweprzywilejeszlachtyimieszczaństwa.Ponadtouregulowano
wniejstatusprawnywojskajakoorganustojącegonastrażyochronygranicibezpie-
czeństwawewnętrznego.Cowięcej,zgodniezpostanowieniamiKonstytucji3maja
wojskolegitymowanodoudzieleniapomocyprawu,ngdybyktoegzekucjijegoniebył
posłusznym”
.PowołanorównieżdożyciaStrażPraw,składktórejstanowiłyKomisje:
Edukacji,Policji,WojskaiSkarbu13.
Coprawdawroku1775powstałaRadaNieustającawrazzDepartamentemPolicji,
uprawnionymdostosowaniaśrodkówrepresyjnychwobecmiast,jednakzpowodupro-
blemówzpersonelemwykonawczymorazkrótkotrwałymfunkcjonowaniemRady,to
nadzieńuchwaleniaustawyoKomisjiPolicjiz24.06.1791r.datujesiępoczątekprawo-
dawstwapolicyjnego.ZadaniamifunkcjonariuszyKomisjiPolicjiObojgaNarodówbyło
nietylkostrzeżeniebezpieczeństwaiporządkupublicznego,lecztakżewykonywanie
poleceńwymiarusprawiedliwościiadministracjipaństwowej.Wewspomnianymakcie
zakazanoPolicjinaruszaćprzyrodzonychizabezpieczonychustawamiprawwolności
iwłasnościosobistejczłowieka.Milicjancinawarciepryncypialnejmielibyćuzbrojeni
jedyniewpałasze,bowiempozostałabrońpotrzebnadowykonywaniazleconychimza-
dańznajdowałasięprzyzamkuihauptwachach.Natomiastżołnierzydopełnieniawarty
innegorodzajukomendantsiłzbrojnychmógłwyposażyćwbrońpalną,kosyipiki14.
Wustawiejednakwyraźnieniewskazano,przywykonywaniujakichczynnościiwjaki
sposóbmożnaposłużyćsięwspomnianymekwipunkiem.
WokresieinsurekcjikościuszkowskiejorganwładzywykonawczejstanowiłaRadaZa-
stępczaTymczasowazWydziałemPolicyjnymusytuowanymwjejstrukturach.Jejaparat
wykonawczywzakresiepostępowańkarnychtworzyłaDeputacjaIndygacyjna.Zewzględu
nadalszeprzekształcenianaszczycieadministracjipaństwowejorgantennastępniepod-
porządkowanoWydziałowiBezpieczeństwaRadyNajwyższejNarodowej,apotemSądowi
KryminalnemuWojskowemu.Lokalnąsłużbęporządkowąpełniłytakżeoddziałymilicji
ikomisjeporządkowe,tymniemniejdecentralizacjafunkcjiściganiapostąpiłanatyledaleko,
żewłaściwiekażdyuzbrojonyfunkcjonariuszuważałsięzaupoważnionegodozatrzymania,
12
J.Bardach,B.Leśnodorski,M.Pietrzak,Historia…,s.114;A.Abramski,J.Konieczny,Justycjariusze…,
s.60-61;K.Sójka-Zielińska,Historia…,s.321;M.Mikołajczyk,Proces…,s.335.
13
M.Adamczyk,S.Pastuszka,Konstytucjepolskiewrozwojudziejowym1791-1982,Warszawa1985,s.20-22,
29,31-32;A.Ajnenkiel,KonstytucjePolskiwrozwojudziejowym1791-1997,Warszawa2001,s.52-57;R.Król-
-Mazur,Ztradycjipolskiejpolicji.KomisjaPolicjiObojgaNarodówwdobieSejmuCzteroletniego,[w:]Policja
PaństwowawdrugiejRzeczypospolitej.Wybraneaspektyorganizacjiifunkcjonowania,podred.A.Tyszkiewi-
cza,Kraków2015,s.15.
14
A.Misiuk,Historia…,s.22-27,33-34;P
.Majer,Ustawypolskiejpolicji(1791-1990).Źródłazkomenta-
rzem,Szczytno2007,s.9,24-26,55;R.Król-Mazur,Ztradycji…,s.16.
