Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
idrugiego(1858).Zwydaniempierwszym(1724)idrugim(1858)uzgodniononazwy
własne:nazwiskauczestnikówsynoduinazwygeograficzne.Wtensposóbpowstał
ujednoliconyipoprawionytekstłacińskiStatutówSynoduzdokładnymtłumaczeniem
nawspółczesnyjęzykpolski.Pracanadróżnymiwersjamitekstułacińskiegopozwoliła
tłumaczomnaciekaweobserwacjelingwistyczne,którewprzyszłościmogąstaćsię
inspiracjądlaposzukiwańwdziedziniefilologiiklasycznej.
Lekturęizrozumieniestatutówsynodalnychułatwizastosowanewwydaniu
równoległerozmieszczenietekstułacińskiegoipolskiego,atakżetowarzysząceim
specjalistycznekomentarze.StatutySynoduZamojskiegoobejmująbowiemcały
szeregzagadnieńzżyciaKościołagreckokatolickiego,któredotycząjegodoktryny,
organizacji,administracji,prawailiturgii.Synodpoważniewzmocniłintegrację
metropoliikijowskiejzKościołemkatolickim,zapoczątkowanąaktemUniiBrze-
skiejz1596roku.Dlategowwieluopracowaniachporuszanajestkwestiawpływu
tradycjiłacińskiejnaostatecznątreśćuchwałsynoduiczęstopojawiasięzarzut,
żestałsięonnarzędziemzamierzonejlatynizacjiKościołaunickiego.Członkowie
zespołubadawczegoprojektupostanowilinanowopochylićsięnadtymproblemem,
podejmującpróbęobiektywnejocenydziałańsynodu.Zgodzilisię,żewtymcelu
należyprzedewszystkimodrzucićideologicznienegatywnąinterpretacjętakich
pojęćjaknlatynizacja”,nkatolicyzacja”,npolonizacja”,anawetzaproponowaćnowe
terminydlaokreśleniatychżezjawisk,np.nokcydentalizacja”czynromanizacja”
(zob.O.Braslavets,tekstmetodologicznynastroniewww.synodzamojski.upjp2.edu.pl).
Bezwątpieniatrzebatezagadnieniarozpatrywaćwhistoryczno-kulturowymkon-
tekścierealiówXVIII-wiecznejRzeczypospolitej-organizmupaństwowego,który
współtworzyliprzodkowiewspółczesnychPolaków,UkraińcówiBiałorusinów.
Takiepodejścieznajdziemywtrzechkomentarzach,któretowarzysząobecne-
muwydaniudokumentówsynodu.Autorzykomentarzypodjęlisięanalizyioceny
dziełaSynoduZamojskiegozpunktuwidzeniahistoryka,prawnikailiturgisty.
Wkomentarzuhistorycznym(nSpojrzenienaSynodZamojskipotrzystulatach”)
ks.prof.drhab.StanisławNabywaniec(UniwersytetRzeszowski)przedstawiahisto-
rycznykontekstsynodu,główniewodniesieniudoprawosławiamoskiewskiegoipoli-
tykiwyznaniowejcarówrosyjskich.Następnieukazujeprzebiegorazpostanowienia
synodu.Autorkomentarzaanalizujeprzyczyny,którespowodowały,żepojęcienlaty-
nizacji”,częstostosowaneprzezhistoriografięwodniesieniudodziałańiskutków
SynoduZamojskiegonabrałopejoratywnegoznaczenia.Omawiającproceslatynizacji
Kościołaunickiego,zwracauwagęnaistotnąrolę,jakąodegrałwniejZakonŚwiętego
Bazylego,zarównoprzed,jakiporoku1720.Przeprowadzeniesynoduirealizacja
jegouchwałbyłyprzedewszystkimdziełemepiskopatuunickiegopodkierownictwem
metropolity.BiskupówwspierałyzreformowanewZamościuurzędydiecezjalne:cen-
10
