Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
AgnieszkaWilczyńska,PrzemysławWilczyński
żesprawiedliwośćjestnżądaniemmoralności”,jednakrównocześnie
stałnastanowiskurozdzielnościdwóchsystemównormspołecznych
(prawaimoralności)126.Konstytucyjneodniesieniedoprzyrodzonej
godnościczłowiekanegujewzględnośćpojmowaniamoralności
iwkonsekwencjirównieżsprawiedliwościwujęciunormatywistycznym.
Wświetlepostanowieńart.30ustawyzasadniczejmoralnośćprawa
niejestbowiemocenianazpunktuwidzeniawartościpożądanejspo-
łecznie127,leczwoparciuowartośćbezwzględną,zajakąuznanazostała
tagodność.Wgodnościczłowiekazarównonapoziomielegislacji,jak
iwprocesachstosowaniaprawasprawiedliwośćznajdujeswójzasadni-
czypunktodniesienia128.Niewykluczatodyskusjinadwartościami,
dlaktórychgodnośćtastanowićmaźródło,wtymnadtreściąsprawied-
liwości,znacznieograniczanatomiastpoledlarelatywizmumoralne-
go129.WświetletegoTKniemożeograniczaćsięwyłączniedobycia
ciślerozumianymsądemprawa”-musibyćrównieżwznacznym
stopniusądemwartości130.Systemnormkonstytucyjnychstanowi
126Ibidem,s.127-128.
127H.Kelsenprzyjmowałwzględnośćwartościmoralnej.Wjegooceniejakonorma
społeczna,którastanowipożądanespołeczniezachowanieludzkie,nkażdeprawojest
moralneikażdeustanawia-względną-wartośćmoralną”.Tymsamymmoralność
stanowićmaistotęprawa-bezwzględunajegotreść,ibidem,s.136-139.
128Sprawiedliwośćpostrzeganaprzezpryzmatgodnościczłowiekaprzybliżado
prawościwujęciuarystotelesowskim,stającsiękorekturąsprawiedliwościstanowionej.
PrawośćwujęciuArystotelesastanowirodzajsprawiedliwości,anieodrębnącechę
człowieka.Prawość,jakkolwiekstanowiącatosamocosprawiedliwość(obieszlachetne),
stoiwyżejniżona.nTo,coprawejestwprawdziesprawiedliwe,jednakżeniewznaczeniu
sprawiedliwościstanowionej,leczjestkorekturąsprawiedliwościstanowionej”.Człowie-
kiemprawymjestnten,ktotakieczynypostanawiaitakichzwykłdokonywaćiktonie
obstajeuparcieprzyswoimprawienaniekorzyśćdrugiego,leczpozwalasięukrócić,
nawetwtedygdymaprawoposwojejstronie”,Arystoteles,Etyka...,V,1137b-1138a,
s.189-190.nWszelkieprawojestogólne,oniektórychzaśrzeczachniemożnawydać
trafnegosąduwsposóbogólny.(...)Jeśliwięcustawaorzekaoczymśogólnie,azdarzy
sięwypadek,któryniepodpadapodtoorzeczenie,tosłusznąjestrzeczą,bytam,gdzie
ustawodawcacośopuściłiprzezsformułowanieogólnepopełniłbłąd,uzupełnićten
brak,orzekająctak,jakbyustawodawcasamorzekł,gdybybyłprzytymobecny,ijakby
sampostanowiłbył,gdybybyłzgóryznałdanywypadek.(...)Itowłaśniejestistotą
prawości,żejestkorekturąprawatam,gdzieononiedomaganaskutekogólnegosformu-
łowania”,Arystoteles,Etyka...,V,1137b,s.189.
129Relatywizmubazującegonp.naprzekonaniu,żenieistniejetylkojednamoral-
ność,leczwieleróżniącychsięodsiebiesystemówmoralnych;por.H.Kelsen,Czysta
teoria...,s.140-141.
130OdmiennieM.Zubik,Status...,s.39.
78