Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
nowoczesności,liberalizmuidemokracji”156.Tymczasem,jakzauważaP
.Czapliń-
ski,wrefleksjiuniwersyteckiejnformacjesarmackaioświeceniowaokazałysię
wielowarstwowe,zróżnicowanewewnętrznie,niemonolityczneiniejednowarto-
ściowe”(czegodowodziłypublikacjeonsarmatyzmieoświeconym”inoświeceniu
sarmackim”157)orazmającenzestawwartościwspólnych”158.
Dyskusja,którarozgorzaławokółKoehlerasugeruje,żepodejściedospuści-
znyhistorycznejikulturowejsarmatyzmuniejestprosteijednoznaczne.Twór-
czośćeseistycznaautoraPalusa…obwarowanazostałabowiemlicznymikontro-
wersjami,zwłaszczazarzutemideologizacjiiusterekmerytorycznych.Pierwszy
zarzutwydajesięnietrafnyzpowoduoczywistejjawnościideologicznejkażdego
eseistyiztegowzględu,żewesejunprawdziwośćifałszywośćniepowinnybyć
najważniejszymikryteriamijegooceny”159.Historiograf,naukowiecwklasycz-
nymwydaniuusytuowanyjestnnazewnątrzprzeszłości,niebędącjejelemen-
tem”(jakpisałJerzyTopolski160).TakirodzajpisaniaoSarmacji,któryuwydatnia
podmiotowośćautora,nazwałPawełBohusewiczneo-lubantysarmackąherme-
neutyką(wzależnościodwpisanegowdanyprojektwartościowaniakulturyszla-
checkiej).Historykhermeneuta(jakimjawisięK.Koehler)ntymbędzieróżniłsię
odhistorykatradycyjnego,żejeślitradycjonalistazawszelkącenębędziestarałsię
ukryćswojątożsamość,lękającsię,żetawbrewniemuzaczniedeformowaćob-
razprzeszłości,tohermeneutatożsamośćkulturowąwłasnąiwspólnoty,zktórej
pochodzi,będzienietyleodsłaniał[ś],ileczyniłjąstawkącałegoprzedsięwzię-
cia”161.WprzypadkuhermeneutycznegopisaniaoSarmacji:
niechodzionustaleniefaktów”,które,jaktofaktyhistoryczne,byłybyusytuowa-
nenazewnątrzinterpretatora,orazteraźniejszości,wktórejjestonumieszczony.
Fakty,któreustalaneo-lubantysarmackihermeneuta,nigdyniesątraktowane
przezniegojakopoprostuprzeszłe162.
Przeciwnie-narracjehermeneutówSarmacjiwedługP
.Bohusewicza:
zgadzająsięcodoistnieniapewnegocontinuummiędzyteraźniejszościąaprze-
szłością,pozwalającegoimuczynićprzeszłośćczęściąindywidualnejtożsamości.
156P
.Czapliński,Nowoczesnośćisarmatyzm…,s.XV
.
157Za:tamże,s.XVI-XVII;zob.M.Klimowicz,Sarmatyzmoświecony,nPraceLiterackieUni-
wersytetuWrocławskiego”1970,z.11-12,s.195;M.Karpowicz,dz.cyt.;M.Parkitny,Oświecenie
sarmackie…,s.531;T.Kostkiewiczowa,Polskiwiekświateł.Obszaryswoistości,Wrocław2002,s.44.
158otymdziedzictwiełączącymkulturęstaropolską(sarmackość)inowoczesność(moder-
nizację),azarazemiosporzemiędzymodernizacjąisarmackością,ozmieniającychsięformach
sarmatyzmuwperspektywiedługiegotrwaniawwiekachXIXiXXzob.P
.Czapliński,Nowoczesność
isarmatyzm…,s.XVII-XX.
159P
.Bohuszewicz,Pożytki…,s.104.
160Cyt.za:tenże,Hermeneutyki…,s.105.
161Tamże,s.105-106.
162Tamże,s.106.
37
