Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
macjiszlacheckiej151.Analizujedwaskładnikiformacjisarmackiej,napodstawie
którychKoehlercharakteryzujerzeczywistośćszlachecką:religijność(katolic-
kość,współzależnośćmiędzyświatemwidzialnyminiewidzialnym)iideęreli-
gijnejtolerancji(którawedługKoehlerabyłaSarmatomobca).Wskazuje,jakpo-
łożenieprzezKoehleranaciskunajedenwybranyelementformacjitradycjisar-
mackiejzniekształca,deformujeiupraszczajejobraz.Projektproponowanyprzez
A.Waśkęzakłada,wedługWdowik,utożsamienienideipolskiej”zdziedzictwem
IRzeczypospolitej,umożliwiającezrozumieniepoczuciatożsamościromantyków
Polaków,utwierdzanejwnichprzeznurtneosarmacki152.Zauważając,żejeszcze
romantycyodnajdywalizakorzenieniewrodzimejformacjikulturowej,jakąbył
sarmatyzm,wdobiepostmodernizmupowinniśmybraćznichprzykład.Waśko
przytymnnieprzejmujeromantycznejkrytykicechszlacheckich,przejmujeich
afirmację,by[ś]czerpaćzsarmatyzmunarodowąsiłę”153.Uwydatniającróżnice
poglądówprezentowanychprzezWaśkęiKoehlera,Wdowikzauważałagodniej-
szy(wporównaniuzKoehlerem)wydźwiękwystąpieniaautoraRomantycznego
sarmatyzmuprzeciwformacjioświecenia.Równieżporuszającproblemtoleran-
cji,przywołujeWaśkotęideęjakowartośćpielęgnowanąprzezromantyków,pod-
kreślającjejhistorycznewalory(istnieniewkulturzeszlacheckiej).Uzasadniając
swojestanowiskowkwestiitrwaniatolerancjinaprzestrzeniwieków,popełniaon
jednaknadużycietegosamegorodzaju,coKoehler,przekonującynasotym,że
całysarmatyzmbyłkatolicki,zaśideatolerancjibyłamuobca154.
ZkoleiJ.MaciejewskizarzucaKoehlerowiupraszczanieobrazusarmatyzmu
poprzezsprowadzaniegodoswojskości,apomijanienzłotejwolności”szlachec-
kiej,liberumveto,czyniechęcidowalkzbrojnych:
BynajmniejnietenszlachcicbroniłPolski,[ś]niebylitoowiukochaniprzez
KoehleraSarmaciskorzydowypitkiposumie,aleznaczniemniejgustujący
walkoholuichsynowieiwnukowie,którzyuleglijednaknudnymperswazjom
nMonitora”[ś]iniemielijużnicwspólnegozsaskąmentalnością155.
WświetletekstówMaciejewskiegoczyBurskiejprocesodtwarzaniasarmatyzmu
niestanowiłobronyprzeszłości,tylkozinstrumentalizowaniedziedzictwa.Ko-
ehler(czyfrondyści)sławiliprzeszłośćuznając,żesarmatyzmbyłantyoświece-
niowynniedlatego,żetakibył,leczdlatego,żepotrzebnybyłimdokrytykipóźnej
151Zob.A.Wdowik,Poszukiwania…,s.232.Np.,żewsarmatyzmiepanowałpluralizmwyzna-
niowy,alepojęcietolerancjiobcebyłokulturzestaropolskiej,czyżeromantycyidealizowalisar-
matów,aleiprzypinalisarmackiejkulturzeetykietkęnciemnoty”
.Por.P
.Czapliński,Nowoczesność
isarmatyzm…,s.XXVIII.
152A.Wdowik,Poszukiwania…,s.241.
153Tamże,s.243.
154Zob.tamże,s.245.Por.K.Zielińska,dz.cyt.,s.140.
155J.Maciejewski,O„Monitorze”…,s.62.odpowiedźKoehleraSarmatiadefensastanowijed-
noznacznądezaprobatęadwersarza,ukazałasięwtymsamymnumerze(nArcana”1996,nr1).
36
