Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Rozdziałpierwszy.Pojęcie,podziałyisystematykaprawarzymskiego
żyjącym(lllquodnaturaomniaanimaliadocuit-UlpianusDl1,1,1,3)lNa-
leżałytunplzwiązkidwupłciorazpłodzenieiutrzymywaniepotomstwal
Wkonsekwencjipowstałytrzykręgiprawa:najszerszyzasięgmiałoiusnatu-
rale,zanimpostępowałoiusgentiumjakoprawowynikająceznaturalnego
iwspólnewszystkimludziom,wreszcieiuscivilejakoprawowłasnejednego
tylkonarodul
4.Iushonorarium
prawopretorskie
dualizmprawa
Nakreślonytrójpodziałniewyczerpujehistorycznychnawarstwieńwrzym-
skimprawieprywatnymlDołączyłsiędonichwokresierepublikiprzede
wszystkimsystemprawapowstającegowwynikudziałalnościmagistratur
rzymskich,wydającychedykty:pretorów,edylówinamiestnikówprowincjil
WytworzonewtensposóbprawonosiłonazwęiushonorariumlNajwiększą
inajważniejsząjegoczęśćstanowiłoprawopretorskie(iuspraetorium)lPretor
byłurzędnikiemorganizującymproces,onteżdecydowałoudzieleniu-lub
nie-ochronyprocesowejokreślonymroszczeniomosóbprywatnychlKatalog
skargprocesowychzawartybyłwcorocznieogłaszanymedykciepretorskim,
istniałazatemmożliwośćodnawianiacorokjegotreściizawartegownimpra-
walZmianybyłydyktowanepotrzebamiobrotuizasadamisłusznościlWre-
zultaciepretorijegoedyktstałysięrzeczywistąsiłąnapędowąprawacywilne-
go,wyznacznikiemjegopraktycznegostosowaniaiwsumie-jaktookreślił
wIIIwlprawnikMarcianus-żywymgłosemprawacywilnego(vivavoxiuris
civilis-Dl1,1,8)lWytworzyłsięteżpewiendualizmprawaiposzczególnych
instytucjiprawnych,stosowanychwedługprawacywilnegoiprawapretorskie-
go(nplwodniesieniudowłasnościczydziedziczenia)lPodziałnatedwaróż-
ne,ajednocześnieściślezesobązwiązanesystemyprawneutrzymałsiębardzo
długowrozwojurzymskiegoprawaprywatnego(patrz§8l2)l
Stosunekprawapretorskiegodoiuscivileokreślanybyłjużprzezprawni-
kówrzymskichjakoadiuvandivelsupplendivelcorrigendiiuriscivilisgratia
(PapinianusDl1,1,7,1)lPolegałonzatembądźnawspomaganiu(adiuva-
re)prawacywilnegowjegopraktycznymzastosowaniu,bądźuzupełnianiu
(supplere)onowezakresyoddziaływaniaalbokorygowaniu(corrigere)przez
wyprowadzaniezpraktykisądowejnormcywilnoprawnychjużprzestarza-
łychlubichmodyfikowaniestosowniedosłusznościinowychpotrzebl
Prawopretorskiebyłorównieżsiłąwprowadzającąwobrębrzymskiegopra-
wazasadyiusgentiumlWtensposóbwszystkiewymienionesystemysplatały
sięiuzupełniaływfunkcjonowaniucałegoprawarzymskiego,choćwróż-
nysposóbwposzczególnychetapachjegorozwojulPrawonajdawniejszeto
