Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
§2.Podziałyprawa
29
Rzymskieiuscivilebyłowięcobywatelskimirodzimymprawem,wytworzo-
nymprzezobywatelirzymskichdlasiebie,iludowymlWtymsensieodróż-
niałosięonoodiusgentium,odnoszącegosiędowszystkichmieszkańców
(obywateliinieobywateli)państwarzymskiegolWprzeciwstawieniudoius
honorarium(zwłaszczaprawapretorskiego-patrz§2l4),pochodzącego
zedyktówmagistratur,iuscivileoznaczałoprawoobowiązująceobywateli
rzymskichzustawodawczejwoliludulWtymujęciujesttakżeprawemści-
słymisformalizowanym,zwłaszczawporównaniuzelastycznymiszeroko
dostępnymprawempretorskimlNajstarszerzymskieprawocywilnenazywa-
noiusQuiritium-prawemKwirytów,oddawnejnazwymieszkańcówRzymul
Poprzezjustyniańskizbiórprawa,nazwanyCorpusIurisCivilis(patrz§11l3),
nazwanprawocywilne”przeszłanaprawoprywatne(cywilne)nowożytnych
systemówprawnychl
Natomiastiusgentiumtoogółtychinstytucjiprawnych,dotyczącychprzede
wszystkimstosunkówobrotumajątkowego,którebyłypowszechnieznane
istosowanewśródludówbasenuśródziemnomorskiegolChodziłoprzede
wszystkimonajprostsze,pozbawionewszelkiejformalistykiczynnościob-
rotu,jaknplkupno-sprzedaż,atakżeopojęciaprawnewspólnewszystkim
ludomformacjiniewolniczej,jakchoćbysamonniewolnictwo”
lRzymskiemu
prawucywilnemuprzeciwstawiałosięiusgentiumjakoprawonieformal-
neiwynikająceznaturalnegoporządku,opartegonapoczuciusłusznościl
Istniałyjednakinstytucjeprawnewywodzącesięziusgentiumiuznawane
jednocześnieprzezprawocywilne,wcałościbowiemiusgentiumbyłoczęś-
ciąrzymskiegoprawaprywatnegolobejmowałoogółtychnormiinstytucji
prawnychwchodzącychwskładprawarzymskiego,którezasadniczozgadza-
łysięzpojęciamiprawnymiinnychludówbasenuMorzaŚródziemnegol
iusQuiritium
prawocywilne
iusgentium
3.Iusnaturale
PodkoniecrepublikipowstałowRzymie,podwpływemfilozofiigreckiej,
pojęcieprawanaturalnego(iusnaturale)jakoprawaidealnego,wynikającego
znakazówmoralnościisprawiedliwości,obowiązującegoznaturywszyst-
kichludziiniezmiennego(Cyceron)lJuryścirzymscyposługiwalisięniekie-
dytympojęciemlubterminamipokrewnymi(naturalisaequitas-naturalna
słuszność,naturalisratio-wzglądnaistotęnatury)dlauzasadnienianiektó-
rychinstytucjiprawnych,nplwłasnościprywatnejlPrawonaturalneleżało
teżupodłożaiusgentiuml
Spotykasięwprawierzymskimrównieżinnepojęcieprawanaturalne-
go,amianowiciejakoprawawłaściwegoznaturywszystkimstworzeniom
prawonaturalne
