Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
czej
166
.Jednymzpowodówbyłoto,żewpierwszejfazieswojejdziałalności,tzn.wlatach
1709(1713)
167
-1719,nosiłonnazwęNajwyższyOmbudsman,adopieropotymokresie
przekształciłsięwKanclerzaSprawiedliwości
168
inadalbyłpowoływanyprzezkróla,ana-
stępnieprzezrząd
169
.
Począwszyodpowstałejw1809rokupierwszejinstytucjiombudsmanawSzwecji
wdzisiejszymrozumieniuwskazujesięna„pochód”instytucjiombudsmanawpaństwach
europejskichipozaeuropejskichorazswoistąkarierętejinstytucjiwróżnychokresach
historycznychisystemachpolitycznych,różnychkontynentachitp.,zwracasięuwagęna
jejuniwersalność,aniekiedyprzerost,cookreślanejestmianem„ombudsmanii”.Interesu-
jącajestturównieżgenezainstytucjiombudsmanaorazstopniowepowstawaniewwielu
państwachkilkuinstytucjiombudsmanaikoniecznośćichwspółpracy.
Termin„ombudsman”jestpojęciemzbiorczym(ogólnym)rozumianymjakowszel-
kiegorodzajuinstytucjeombudsmana.Nazwataoznaczaprzedstawiciela,reprezentanta,
agenta,delegata,pracownika,opiekunalubjakąkolwiekinnąosobęupoważnionąprzez
jakiekolwiekinneosobydodziałaniawichimieniu,dbaniaoichinteresy.Wybieranymiał
byćspośródosóbniezaangażowanychwjakąśsprawę.Ombudsmaniwposzczególnych
państwachmająswojespecyficznenazwy,aichmiejscewsystemiepolitycznymjestuza-
leżnionemiędzyinnymiodtypuustrojupolitycznego,mechanizmówsprawowaniawładzy,
rolipartiipolitycznych,ujęciaprawobywatelskich,systemuichinstytucjonalnychgwa-
rancjiitp.
Konstytucjaszwedzkaz1809roku,powołującapierwszegonaświecieombudsmana
uznała,żecharakteryzowaćsięonpowiniennastępującymicechami:byćsamodzielnym
organempaństwowym,związanymzparlamenteminiezależnymodinnychorganówpań-
stwowych,byćorganemczuwającymnadposzanowaniemprawobywateliprzezadmini-
stracjęisądownictwoorazprzedstawiającymparlamentowiocenyispostrzeżeniawtym
zakresieorazbyćorganemdostępnymdlaobywatela,którymógłskładaćnaręceombud-
smanaskarginanieprawidłowościwdziałaniachadministracjiisądownictwa.Niemiał
onprawadosamodzielnegorozstrzyganiaspraw,ajedyniekierowaniauwagpodadresem
parlamentuczyorganóworzekających.Byłfunkcjonariuszemparlamentu,urzędującego
początkowowdużychodstępachczasu,powołanymdokontrolowaniaurzędnikówkró-
lewskich.Dopieropóźniejprzekształciłsięwinstytucjęsłużącąprzedewszystkimochro-
nieprawiwolnościobywatelskich.
WedługLeszkaGarlickiego
170
,mimokoniecznychuproszczeńwrozumieniu,za
ombudsmanamożnauznaćinstytucję,któraposiadawielecech.Cechyte–zdaniemautora
–mającharakterkonstytutywny,gdyżbrakktórejkolwiekznichstawiapodznakiemzapy-
taniauznaniedanejinstytucjizaombudsmana.
166ByłtoKarolXII,bardzoczęstoprzebywającypozagranicamikrajupodczasIIIWojnyPółnocnej.
167Niektórzyautorzyopracowańmająwątpliwościczyinstytucjatapowstaław1709czyw1713
roku.
168ZupełnieinnypoglądprezentujeB.BanaszakiM.Jabłoński,powołującsięwtymzakresiena
M.Grzybowskiego.Uważająoni,żew1713rokuzostałwSzwecjipowołanyOmbudsman,któryspra-
wowałkontrolęnaddziałalnościąadministracjiwzakresiejejingerencjiwprawaiwolnościobywateli,
aw1719KanclerzSprawiedliwości,któryjako„pomocnik”Ombudsmanamiałczuwaćnadtym,aby
monarchaswympostępowaniemnienaruszałKonstytucjiiustaw.
169InstytucjatakajestobecnatakżewsystemieprawnymFinlandii.
170L.Garlicki,Ewolucjainstytucji…,op.cit.,s.14-15.
–54–
