Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
RosyjskainteligencjaliberalnairadykalnawXIXinapoczątkuXXwieku
udałosięprzejąćwładzęwRosjiwroku1917wsprzyjającychdlanichoko-
licznościach,toprzecieżpotrafiliznaleźćsposób,abyjąutrzymaćiwokre-
sie1918–1920zbudowalipodstawynowegoustroju,którywzasadniczych
zrębachprzetrwałponadsiedemdziesiątlat!Alewtymprzypadkudecy-
dująceznaczeniemiałyczasimiejsce,tj.okolicznościiwarunki,wjakich
siętodokonało.PrzedewszystkimRosja,inaczejniżFrancja,byłakrajem
praktyczniepozbawionymklasyśredniej,oogromnejprzewadzeliczeb-
nejzacofanegochłopstwanadinnymistanamiczyklasamispołecznymi.
Achłopirosyjscy,ukształtowanimentalnieprzezwieki,stanowiliprawie
dziewięćdziesiątprocentludnościRosji.Chłopstwo,którezewszystkich
stanówspołecznychnajbardziejprzywiązanebyłododawnychwartości,
dotradycji,byłowięc„soląziemi”iprzynajmniejwlatachsześćdziesiątych
isiedemdziesiątychdziewiętnastegowieku–jaksięniektórymrosyjskim
inteligenckimradykałomwydawało–jeżelinawetniedojrzałodonatych-
miastowejrewolucji,towkażdymraziestanowiłojedynąbazęspołeczną,
naktórejmożnabyłozbudowaćwRosjisocjalizm.Tymczasembiedny
i„zaskorupiały”wswoichzwyczajachchłoprosyjski,mieszkającywprze-
ludnionejwsi,oczekiwałjedynie„czarnego”
,tj.powszechnegopodziału
ziemiszlacheckiej(obszarniczej)dlasiebie,ponieważ–jakrozumował
–niebędącwytworemrąkludzkich,powinnanależećdotych,którzyją
uprawiają.Wjegowyobrażeniachmożnabyłotoosiągnąćwramachist-
niejącegoustroju,bezpotrzebyjegoburzenia.Należyteżzwrócićuwagę
natenniepodważalnyfakt,żewszystkiebuntychłopskiewRosji,począw-
szyodszesnastegowieku,wymierzonebyłyprzeciwkoszlachcie,starszyź-
niekozackiejiurzędnikom,anigdyprzeciwkocarowi,któregowłościanie
uważaliza„pomazańcaBożego”
,atakże„najwyższegoojczulkaiobrońcę”
.
Tymczasemwodniesieniudotejkwestiirosyjskiinteligenckiradykalizm
niepragnąłreform,alecałkowitegozniszczeniaistniejącegoporządku
izbudowanianajegogruzachnowegoustroju.Stądradykalniinteligenci
–przekonani,żetylkooniznająprawdziwepotrzebymas–gardziliskrom-
nymiżądaniamichłopów,wierząc,żełatwobędziemożnaprzekształcić
buntychłopskiewrewolucjęludową.Podobnierozumowalipóźniejrosyj-
scymarksiściwodniesieniudorobotnikówprzemysłowych,kreślącwizję
rewolucjiproletariackiej,socjalistycznej.
UwłaszczeniechłopówwRosjiw1861rokustworzyłowarunkidlaroz-
wojuprzemysłu,awrazztymnowejklasyspołecznej–robotnikówfabrycz-
nych,którzyprzynajmniejwpierwszympokoleniuwzdecydowanejwięk-
szościpochodzilizewsizewszystkimiatrybutamichłopskiejmentalności.
Jednakżenaprzełomiewiekudziewiętnastegoidwudziestegorobotników
fabrycznychbyłowRosjiokołomilionawobecprawiestumilionówchło-
pówmającychswojeoparciewtradycji,swoistejorganizacji(wspólnocie
