Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RosjaiZSRR.Krótkahistoriaimperiumbezprawia
27
biurokracji,centralizmipragnienieradykalnejzmianytypucywilizacji”69.Można
dostrzectupewnepodobieństwomiędzysytuacjąCerkwiporeformachPiotraIzko-
ściołamiprotestanckimiporeformacji,azwłaszczazkościołemanglikańskim70,ale
AndrzejWalickiuważa,żereformyPiotraIpogłębiłyróżnicemiędzysamodzier-
żawiemrosyjskimazachodnioeuropejskimabsolutyzmem;wRosjikontynuowano
ntotalitarne”tendencjecarstwamoskiewskiego71.
WtensposóbrosyjskaCerkiewstałasięczęściąadministracjipaństwowej.Popi
imnisimusieliskładaćślubowanienawiernośćcarowi,anadtopopimusieliprzy-
siąc,żeujawniąwładzompaństwowymwszelkiefaktymogąceszkodzićcarowi
ipaństwu,nawetjeżelisiętegodowiedzieliwczasiespowiedzi.WXIXw.denun-
cjowanieprzeciwnikówcarauznanozaobowiązekpopów.W1762r.,zaczasów
PiotraIIIiniecopóźniejzaKatarzynyII,dokonanosekularyzacjidóbrparafialnych
iklasztornych,zaśduchowieństwoparafialneimnisiodtądotrzymywalipensjęze
skarbupaństwa.KatarzynaIIprzeprowadziłaujednoliceniegranicdiecezjizgrani-
camiguberni,abyułatwićnadzórgubernatorównadinstytucjamiCerkwi72.Wpro-
wadzonyprzezPiotraIzakazwstępowaniaszlachtydostanuduchownegoskutko-
wałtym,żerosyjskieduchowieństwoprawosławnepochodziłozwarstwspołecznie
niższychwsystemiefeudalnym.nMetodyPiotrabyływpełnibolszewickie”73.
Konkludując:zespoleniezsystememwładzypaństwowejipełnepodporządko-
waniesiętejabsolutnejwładzy,bezpróbsprzeciwu,mogłotylkoutrwalićabsolu-
tyzm,nawetwjegoskrajnejpostaci.JużMikołajBierdiajewpisał,żenprawosławne
PaństwoMoskiewskiebyłopaństwemtotalitarnym”74.Racjęmająci-zwłaszcza
RichardPipes75,AndrzejWalicki76,KrystynaChojnicka,którzystwierdzają,żece-
chąkulturyrosyjskiejnjesttotalnośćitakąteżtotalnąwizjęwładzyrealizowałPiotr
Wielki,łączącCerkiewzpaństwem,aswojąimperatorskąpozycjęzgodnościąpa-
triarchy[ś]”77.Takzostałododzisiaj,czegodobitnymwyrazemjeststanowisko
patriarchyCyrylaIijegopoparciedlaPutinawzwiązkuzagresjąrosyjskiegoimpe-
rializmunaUkrainie.
69
M.Bierdiajew,Źródłaisenskomunizmurosyjskiego,tłum.H.Paprocki,Kęty2005,s.10.
70
TakteżzauważaK.Chojnicka,Cerkiewicar.Prawosławierosyjskie…,s.108,passim.
71
A.Walicki,Zarysmyślirosyjskiejodoświecenia…,s.28.
72
R.Pipes,Rosjacarówś,s.246-249.
73
M.Bierdiajew,Źródłaisenskomunizmurosyjskiego…,s.10.
74
Tamże,s.8.
75
R.Pipes,RussiaundertheOldRegime,London1994,passim.
76
A.Walicki,Zarysmyślirosyjskiejodoświecenia…,s.27.
77
K.Chojnicka,Cerkiewprawosławna…,s.297[dostęp:24.10.2022];taż,Cerkiewicar.Prawosławie
rosyjskie…,s.287in.;zob.też:A.Szostkiewicz,ŚwiętawiaraświętejRusi,[w:]DziejeRosjan,red.
J.BaczyńskiiL.Będkowski,[Warszawa]2014,s.50.
