Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
Wstęp
36
kowiukształtowanemuprzezsystemedukacyjny,normyikonwenansespołeczne,
stądwantropologiiromantycznejuprzywilejowanemiejscezajęłyliczneodmiany
„czujących”—ludzieprości,gmin,poeci,dzieciiszaleńcy—nosicieleprawd
żywychipięknapoezji.
Miałrównieżromantyzmswebiologicznepreferencje:stawiałmłodość
imłodychwcentrumuwagi,zmłodościąwiążącwartości,zaktórymisię
opowiadał.Młody,młodzieniec,dziewicastalisięulubionymibohaterami
literatury.Częstokroćjesttoliteraturapisanaprzezmłodychomłodych,
autobiograficznaiinicjacyjnazarazem.Bohaterbowiemnietylkodorasta,lecz
przechodzistopnieinicjacji,wtajemniczeniawegzystencję,idee,byt.Jest
bohateremotwartymnadalszeprzemianynietylkobiologicznie,aletakże
filozoficznieiświatopoglądowo.Cimłodzieńcymająwpisanąwkonstrukcję
losumożliwośćzmiany,staniasiękimśinnym,czegosygnałemsąm.in.
przemianyimionbohaterów,będąceznakiemtransformacjiduchowej,niejako
narodzinnowegoczłowieka(np.Gustaw-Konrad).
Romantycznawiedzaoczłowiekujestzarazemwiedząowartościach.Wich
bogatymrejestrzenaczelnemiejscezajmująideewolności,sprawiedliwości,
przyjaźni,miłości.Przyjaźńimiłośćnależałynietylkodotzw.sentymentówze
sferyprywatnościindywiduum,leczspełniałyrolępodstawowychwięzi
społecznych,formułującychwartościowemoralniezbiorowościludzkieoraz
jednostkiwyróżnionedaramiserca,uczućiwspółodczuwań.Miłośćbowiem
pojmowanojakonamiętnąpasjęisakramentduszwybranych,alezarazem
patriotyczneuczuciewobecmatki-ojczyzny,kojarzącemetafizykęmiłości
zpojęciemobowiązku.Wielewartości—zwłaszczawymienionewyżej
—wiązałosięzsystememetykispołecznejwyczulonejnadobroinnych
iwspólnotęobowiązku.Tensystemetyczny,wielezawdzięczającytradycjom
oświeceniowym,wchodziłwharmonijnyukładzkategoriąmłodościoraz
młodymibohateramiżyciailiteratury(toprzypadekfilomatówjakoznanego
whistoriistowarzyszeniaizarazembohaterówDziadówczęściIII).
Istniejątakżewartościromantyczne,któreprzezczasewolucjiprądupodlegały
zakwestionowaniu,niekiedykategorycznemuodrzuceniu.Tonienawiść,zemsta,
bunt.Wartościtesąaktywnieobecnewpoczątkachromantyzmu,wwidzeniu
człowiekajakomłodegobuntownika,mścicielaukrytegopodcelowoprzybraną
maskąlubobłudąkonwenansu.Częstojesttoindywidualistaisamotnik,
zafascynowanyśmiercią,pełenodrazydomałościzwykłegożycia.Wszakże
wfaziedojrzałegoromantyzmu,zwłaszczapopowstaniulistopadowym,maleć
będzieznaczenieideizemstyinienawiści,skończysięteżkarierabohatera,
którywpoczątkachprąduuosabiał„człowiekawieku”—młodegobuntownika,
indywidualisty,marzyciela.Niemalwszechwładnezwycięstwomesjanizmu,
zgloryfikowanąwartościąofiaryicierpienia,dokonazasadniczychprzesunięć
