Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
Wstęp
czych,jakieprzynosiłytzw.naukitajemne,okultyzm,magia,doktryny
teozoficzne.
Częstokroćmamywówczasdoczynieniazmistycyzmemromantycznym,
polegającymnapoznaniuniepoznawalnegoprzeziluminacjęwewnętrzną,
ekstazę,objawienie.
Toteżpoznaniewsensiegnozeologicznymiegzystencjalnymnierzadkostaje
sięwtajemniczeniem.Wtajemniczeniemwbyt,kosmos,naturę,aletakże
whistorię.Stądromantyzmrozwiniegenezyjsko-palingenetycznąpoezjęhistorii,
wtypieKróla-DuchaSłowackiego,któraprzynosiodkrywanietajemnic
dziejowychpojętychprzezrewelatorawdrodzemistycznegowtajemniczenia.
Romantyzmdopuszczałtakżemożliwośćporozumieńpozasłownych,nawiązy-
wanychdziękiszczególnymstanomwewnętrznym,takimjakniezwykła
wrażliwość,współodczuwanie,intuicja,lubzapośrednictweminnychsztuk,np.
muzyki.Dlategoteżwestetyceromantycznejzatrąsięgranicesztuk,co
traktowaćwolnonietylkojakoopozycjęwobecklasycystycznychrygorów,ale
takżejakoefektpoznaniaprzezwtajemniczenieiwspółporozumienie.
Narzędziemromantycznegopoznaniaizarazemfundamentemestetykistała
sięwyobraźnia,imaginacja,niekiedy—wznaczeniuwęższym—zwanateż
fantazją.Wyobraźniapojętajakodar,znamiętwórczegoducha,stygmatgeniuszu.
Wyobraźniaznosiłazarazempodziałnato,corealneiirrealne,dostępne
poznaniuiniedostępne,ideałirzeczywistość.Stądwyobraźniętraktowanojako
wyzwoleniesztuki,aletakżejakoswoistewyzwolenieczłowieka,nietylko
artysty,zbolesnychokowówrzeczywistościirozlicznychograniczeńwolności.
Zwyobraźniąromantycznązwiązanajestekspansjategoprąduwzakresie
geografiikulturalnej.Wsztucepojawiająsięregionyświatadotądnieobecnelub
lekceważone—PółnocEuropy,stanowiącawielkieodkrycieromantyków(kariera
SzkocjiodczasuPieśniOsjanaMacphersona,mitologiiskandynawskiejdzięki
Eddzie),Orient,obszarynacechowanedziwnościąitajemnicą(takżemetafizycz-
ną)—góry,morze,step,dzikiegłusze,pierwotnelasy.Wmikroskaliwyrazemtej
samejtendencjibyłaromantycznaciekawośćdlaodrębnościregionówwłasnego
kraju(zczasemtennurtzainteresowańnazwanoregionalizmem),zeszczególną
preferencjąprzyznawanąpewnymterenomikulturom.Kulturzeludowejprzede
wszystkim(poznanieluduprzecinałosięzromantycznymkultempierwotności),
Słowiańszczyźnie,zwłaszczapradawnej,przedchrześcijańskiej,iterytoriomPolski
dotądniemalnieobecnymwliteraturze:kresomwschodnim,azwłaszczastepowi
ukraińskiemu,ziemiombiałoruskimilitewskim,Tatrom.Wszystkiemuwreszcie,
codawne,pierwotne,niezdeprawowaneprzezcywilizację.
Wcentrumromantycznegoświatopogląduznajdowałsięczłowiekpojmowany
wsposóbrewelacyjnienowy.Romantyzmrozwinąłswojąwiedzęoczłowieku,
swąantropologię,opierającsięnaczłowiekuwewnętrznymprzeciwkoczłowie-
35
