Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przezroczysty-znaczeniaikonotacjesemantycznewjęzykupolskim
31
Leksemyprześwitującyorazażurowyużywanesąwyłączniewznaczeniachdo-
słownychiniewykazująwłaściwościmetaforycznych,zkoleiprzymiotnikbezbarw-
nystosowanyprzenośniestajesięwykładnikiemocenynegatywnej.Bezbarwny
aktor,bezbarwnyczłowiekczybezbarwnyżywottoaktor,człowiek,żywotbezwyrazu,
pozbawionycechwyróżniających.Połączeniatenacechowanesąjednoznacznie
negatywnie,abezbarwnystajesięwnichsynonimemnijakiego,nudnegoczymdłego
(por.Tymczasemstałprzednimniski,bezbarwnyczłeczyna,wkapciach,fanelowych
spodniachiwkamizelceemeryta,zresztkąwłosówdziwaczniesczesanychnabok52;
Osobatrochęanonimowa,zalękniony,stetryczały,schludnystaruszekwiodącybez-
barwnyżywotnaperyferiach53;AktorwroliSloana,szefaBractwa,jestwyjątkowo
bezbarwnyinieprzekonujący54;Potzlepiłmujasnewłosynadczołem,ztymispoco-
nymiwłosami,błyszczącymnosem,zplamamirumieńcanachudychpoliczkach,był
wtejchwilidoprawdybrzydki,bezbarwnyinijaki,zwłaszczawzestawieniuzwy-
razistym,wkażdymcaluwytwornymTedemSkorskym55).Przymiotnikbezbarwny
występujewtychsamychkontekstach,wktórychpojawiasięleksemprzezroczysty
wznaczeniuB,choćjegoreferencjajestniecoszersza,afrekwencjawyższa.
Wobrębiewszystkichwymienionychprzymiotników,którychznaczeniawyka-
zująwłaściwościmetaforyczne,dostrzegamytęsamąprawidłowość,którapozwoliła
uporządkowaćprzenośneznaczenialeksemuprzezroczysty.Wzależnościodtego,
doktóregowariantuznaczeniabazowegoodnosisięznaczenieprzenośne,służyono
przekazywaniuocenpozytywnychlubnegatywnych,przyczymżadenzsynonimów
przymiotnikaprzezroczystynieprzybierawtekstachobutypówkontekstowego
nacechowania(jestonozawszewyłączniedodatnielubtylkoujemne).
Podsumowanie
Przymiotnikprzezroczystyorazczęśćjegosynonimówsąchętnieużywaneprzez
użytkownikówjęzykapolskiegodoprzekazywaniaokreślonychocen.Ichprzenośne
znaczeniapozwalająuchwycićwartościcenioneipożądaneprzezwspółczesnespołe-
czeństwo.Kategoriaprzezroczystościniejestjednakwnaszejkulturzejednoznaczna.
Jeśliodwołujesiędoszczerościipowszechnejdostępnościinformacji,traktowana
jestjakoniewątpliwawartośćwżyciuspołecznym.Jeślijednakwiążesięzbrakiem
52
M.Piątkowska,Nikczemnehistorie,Warszawa2009.
53
T.Zimecki,Ja,Franek,Warszawa2001.
54
E.Drab,Kuląwłeb,nEsensja”2008,nr7.
55
M.Tomaszewska,Jeżelizemnąpojedziesz,Warszawa1993.
