Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
PrzestrzeńStarejWarszawy
Szybkiewzniesienieumocnieńmiasta,którewedługrelacjipapieskich
legatówmiałyjeotaczaćjużw1339r.13,doprowadziłodopowstaniadwóch
różnychprzestrzenipołożonychinfraiextramuros14.Wartojednakodnoto-
wać,żegranicafortyfikacjiniebyłajednocześniegranicąprawa15.Wzasadzie
każdanowotworzonagmina,opróczziemprzeznaczonychbezpośrednio
podzabudowęmieszkalną,otrzymywałarównieżsąsiedniegrunty,które
miałysłużyćmieszczanompoczątkowojakopolaiogrody
16
.Zczasem–
wmiaręmożliwościipotrzeb–sytuowanonanichtakżecegielnie,młyny,
stawyrybneiinnepotrzebneurządzenia17.Obszartenpełniłzatemważne
funkcjegospodarcze,ajegorozmiarmógłistotniewpłynąćnapowodzenie
nowotworzonegoośrodka18.Jednocześniecałytenterenpodlegałjurysdykcji
władzmiejskich.Ztegowzględutowłaśniegranicetychtzw.patrymoniów,
anienp.położeniesamegomiastaczyzasięgjegofortyfikacji,opisywano
zwyklestaranniewprzywilejachlokacyjnychmiast
19
.Przywilejlokacyjny
StarejWarszawysięniezachował,dlategozasięgjejpatrymoniumokreślić
możnajedyniehipotetycznie20.Stosunkowonajpewniejszewydająsięgranica
wschodnia,biegnącazapewneodpoczątkuwzdłużwybrzeżaWisły,ipółnoc-
na,którąutrwaliłarolaŚwiętojerska,awięcziemieklasztoruśw.Jerzego.Od
zachodupatrymoniummiastasięgałoprawdopodobniegruntównależących
iUrbanistyki”,1970,t.15,z.3,s.239–252.Natomiastzewnętrznypierścieńmurówpocho-
dzinajwcześniejzdrugiejćwierciXVw.(idem,Początkiirozwój…,s.249–252),anajpewniej
dopierozprzełomuXViXVIw.,por.I.Galicka,MuryobronneWarszawy(jeszczejedna
próbachronologii),w:Warszawaśredniowieczna,z.1,red.A.Gieysztor,Warszawa1972
(DStudiawarszawskie”,t.13),s.132–133.Tamżeomówieniewcześniejszejdyskusjinatemat
fortyfikacjiWarszawy.Ozachowanychpartiachfortyfikacjipor.J.Widawski,Muryobronne,
w:KatalogzabytkówsztukiwPolsce,Serianowa,t.11:MiastoWarszawa,cz.1:StareMiasto,
red.J.Łoziński,A.Rottermund,Warszawa1993(dalej:KZS),s.114–124.
13LitesacresgestaeinterPolonosOrdinemqueCruciferorum,t.1,wyd.T.Działyński,Po-
znań1980,s.87–88.Przedstawionegotamopisumiastanienależytraktowaćzbytdosłownie:
fortyfikacjeWarszawyzpewnościąniebyłymurowaneiotaczałyjąnietyledookoła,coztych
stron,zktórychistniałatakapotrzeba,por.literaturawpoprzednimprzypisie.
14Por.B.Geremek,Poczucieprzestrzeniiświadomośćgeograficzna,w:idem,Ośrednio-
wieczu,Warszawa2012,s.609.
15Por.J.Ptaśnik,MiastaimieszczaństwowdawnejPolsce,Warszawa1949,s.375.
16K.Kamińska,PrawochełmińskiewToruniu,w:Studiaculmensiahistorico-juridica,
czyliKsięgapamiątkowa750-leciaprawachełmińskiego,t.2,red.Z.Zdrójkowski,Toruń
1988,s.27;M.Bogucka,H.Samsonowicz,DziejemiastimieszczaństwawPolsceprzedroz-
biorowej,Wrocław1986,s.95.
17M.Bogucka,H.Samsonowicz,Dziejemiast…,s.103.
18T.Lalik,Uwagiorozwojumiast…,s.43–45.
19Por.S.Pazyra,Genezairozwójmiastmazowieckich,Warszawa1959,s.85.
20Ubolewałnadtymm.in.TadeuszLalik,któryzakładał,żeStaraWarszawamogła
otrzymaćgruntyobejmującealbook.60włók,albosięgającenawet100włók(takjaklo-
kowanepóźniejPułtusk,CiechanówiPrzasnysz),przyczymwtymdrugimwypadkuczęść
uposażeniamiastamiałabyzostaćpoświęconanarzeczNowejWarszawy,cowydajesięmało
prawdopodobne,por.idem,Uwagiorozwojumiast…,s.46.
