Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
ProzahistorycznaJaanaKrossa.Filozofiapisarstwa,metodatwórcza,estońskość
współczesnych;podrugie,dystansczyninaswobecnichbardziejobiektywnymi;potrzecie,
ludziemniejwiedząonaszejnarodowejhistoriiniżotym,codziałosięwczorajidziejedziśł8
Tak,wkrótkichsłowach,opisujenajważniejszykrokwswoimartystycznymży-
ciuestońskiautor.CzterdzieścilattwórczejobecnościKrossawestońskiejprozieza-
owocowałoobszernąilościąmateriałuozróżnicowanejformie,objętości,tematyce.Je-
stemjednakprzekonanyoistnieniuwielucechwspólnychłączącychwczesneutwory
zpóźnymi,opowiadaniazwielkimipowieściami,postaciepokireformacjizbohaterami
współczesnymi.Elementemwspólnym,łączącymwszystkiedziełaKrossawjednąspój-
nącałośćjestzpewnościąkonsekwentnaprezentacjapewnychidei,którymautorpozo-
stawałwiernyprzezcałedojrzałeżycie,słowem-jegopoglądnaświat.Konsekwentny,
koherentnyiprezentowanyprecyzyjnie,choćwsposóbzawoalowany.Tenświatopogląd
zostaniezrekonstruowanywpierwszejczęścipracy.
Pojęcienfilozofiapisarstwa”użytejakotytułniniejszegorozdziałuwymagauściśle-
niaiwyjaśnienia.Byćmożeterminaminajbliższyminfilozofiipisarstwa”sąnestetyka”
inpoetyka”.Tympojęciom,wprzypadkuKrossanadzwyczajinteresującymiwwie-
luaspektachoryginalnymiinnowacyjnymnagruncieestońskim,chciałbymprzyjrzeć
siębliżejwrozdzialedrugim,poświęconymmetodzietwórczej.Postaramsięwnim
przedstawićcharakterystycznecechytwórczościpisarza,jegoinspiracje,ulubionytyp
bohatera,pewnepowtarzającesięwróżnychutworachchwytyliterackie,autorskiegry
zcenzurą,ezopowyjęzykjegoprozy,specyficznyhumor.Wpierwszymrozdzialepracy
spróbujęnatomiastznaleźćodpowiedźnadwapytania,jakierównieżmożnapowiązać
zokreśleniemnfilozofiapisarstwa”,rozumianymjakofilozofiażyciaipi-
sania,wartości,którymitwórcasiękierował,obdarowującnimiswoichbohaterów.
Pierwszeznich:dlaczegoipocotworzyłKross?Czymiałcelinnyniżsamasztuka?
Drugie:jakąfilozofięmoralnąreprezentujewswoichlicznychdziełachautor?Jakiepo-
stawyceni,którewyboryszanuje?Czyjesttowizjaspójnaikompletna?Jakiemaźródła
ipodstawy?
Zanimjednakprzejdędopróbyodpowiedzinawymienionepytania,zaniezbędne
uważamskrótoweprzedstawienietradycjiestońskiejpowieścihistorycznej.
PROZAHISTORYCZNANAZIEMIACHESTOŃSKICH
Estoniajakopaństwozaistniałanamapachświatawroku1918,jednakdopieroukład
tartuskizlutego1920roku,zawartyzRosjąRadziecką9,przyniósłmłodemupaństwu
8J.Kross,Autobiograafia,[w:]V
.Kabur,G.Palk,JaanKross.Bibliograafia,Tallinn1997,s.7-8.
9Pokójtartuski(est.Tarturahu)byłtraktatemzawartympomiędzyRepublikąEstońskąaRosjąRadziec-
ką,zestronyestońskiejpodpisanymprzezministrasprawzagranicznychJaanaPoskęiAdolfaJoffegoze
stronyrosyjskichbolszewików.Pokójkończyłestońskąwojnęwyzwoleńcząlat1918-1920uznaniemdeiu-
reniepodległościnburżuazyjnej”Estonii.Postanowieniapokojusądodziśuznawaneprzezstronęestońską
zawiążące,costanowigłównąprzyczynęsporuogranicępomiędzywspółczesnąEstoniąaRosją.Traktat
granicznypomiędzyobukrajaminiezostałpodpisanyporoku1991,gdyżobapodmiotyroszcząpretensje
doPieczor(est.Petseri,ros.Печоры),obszarunależącegodoObwoduPskowskiego,awlatach1920-1944
będącegoczęściąRepublikiEstońskiej.
