Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PraworzymskieawsPółczesność
obrazcałości6.Wtejperspektywiejesttylkodyscyplinąpo-
mocnicząsensulargopojętejhistoriiRzymu.
Zauważyćwypada,żezdobycieprzezpraworzymskie
pozycjidyscyplinyhistorycznej,lub–jakniektórzysądzą–
jegodegradacjadolitylkodyscyplinyhistorycznejjestświe-
żejdaty,sięgabowiemlattrzydziestychXXstulecia7.Wyni-
katozdwupowodów.Wymienionewyżejnaukiokulturze
antycznejnigdygłębiejwdziedzinęprawaniepenetrowały
6
Por.L.Wenger,DieQuellendesrömischenRechts(1953)s.34nn.Wpołowietego
stuleciaC.H.BeckwMonachium,zasłużonywydawcapracnaukowychzdziedzinykul-
turyantycznej,doHandbuchderAltertumswissenschaftwłączyłporazpierwszyprawo.
Wdziesięciutomachmiałobyćprzedstawioneprawoklinowe,greckie,hellenistyczne,
rzymskie.
7
Naukaniemiecka,zwłaszczaMaxKaser,wiążepowstanieneohistoryzmujakokie-
runkubadawczegowprawierzymskimzwystąpieniemErnstaLevy’egowroku1928
nakongresiewOslo,gdziewwykładzieWestenundOstenindernachklassischenEnt-
wicklungdesrömischenRechts,ZSS49(1929)s.230nn.,przedłożyłonprogrambadań
rozwojuprawaodpołowyIIIwiekudoJustyniana.Wielkąjegozasługąbyłoodkrycie
procesuwulgaryzacjiprawawzachodniejczęściCesarstwa.Polegałonnauproszczeniu
myśleniaprawniczego.Wmiejscekunsztownychkonstrukcjiklasycznychweszłomy-
śleniecechującesiępewnymnaturalizmem.Wmiejscedokładniezdefiniowanychpojęć
-wieloznaczneterminy.Konstatacja,żeprawoinaczejrozwijałosięnaWschodzie,aina-
czejnaZachodzie,narzuciłanaucebardzodużokwestiidozbadania.Epokapoklasyczna,
zpunktuwidzeniahistoriipolitycznejdramatyczna,zpunktuwidzeniarozwojukultury
pełnasprzecznychniekiedyprocesów,przebiegającychinaczejnaWschodzieiinaczejna
Zachodzie,nwydłużyła”się.Podjęcieowychwielorakichwątkówtematycznych:nadza-
gadnieniamigospodarczymi,społecznymi,rozwojuchrześcijaństwaiinnymimiałowiel-
kiwpływnanuhistorycznienie”prawarzymskiego.Alewszelkichzasługnatymodcinku
niemożnaprzypisaćwyłącznieE.Levy’emu.KoniecznietrzebatuwspomniećPietro
Bonfantego(reedycjajegodziełwszystkichliczyjuż13tomów),SalvatoreRiccobono,
LudwikaMitteisa.Storiadidirittoromano,DirittoromanoiCorsodidirittoromanoP.Bon-
fantegostanowiąudanąpróbęharmonijnej,historycznejinterpretacjiprawarzymskiego.
Akcentpołożonyjestwnichnastosunkiarchaiczne,coniedziwi,jeślisięzważy,żewiek
XIXspołeczeństwompierwotnympoświęciłszczególniedużouwagi,por.H.S.Maine,
AncientLaw;R.vonJhering,Geist;N.FusteldeCoulanges,TheAncientCity.S.Riccobo-
no,Daldirittoromanoclassicoaldirittomoderno,wAnnaliPalermo3/4(1917)s.165nn.
=Scritti2s.1nn.,wystąpiłenergicznieprzeciwkoekscesombadańinterpolacji.L.Mitteis,
ReichsrechtundVolksrecht,jesttwórcąsubdyscyplinyhistorycznoprawnejpapirologii
prawniczej.
24
