Powszechna historia prawa

Andrzej Dziadzio

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-20663-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2009

Liczba stron:

389

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Dziadzio, Andrzej. Powszechna historia prawa. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, 389 s. ISBN 978-83-01-20663-5

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Dziadzio, A.

T1 Powszechna historia prawa

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2009

SN 978-83-01-20663-5

Bibliografia BibTex:

@Book{ 807, author = "Dziadzio, Andrzej", editor = "", title = "Powszechna historia prawa", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2009", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-20663-5" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Dziadzio, Andrzej

ED -

TI - Powszechna historia prawa

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2009

SN - 978-83-01-20663-5

ER -

Netografia (standard APA):

Dziadzio, Andrzej. Powszechna historia prawa [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009 [dostęp: 04 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/powszechna-historia-prawa-andrzej-dziadzio-807.

historia Polski, historia ustroju, historia, historia prawa i ustroju, historia prawa

Kolejny tom z serii historycznoprawnej, tym razem przedstawiający dzieje prawa sądowego, jako wyodrębniony element z całości dziejów państwa i prawa. Takie ujęcie wspomaga rozumienie instytucji prawa współczesnego, tym bardziej, że dostosowane jes...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-20663-5

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2009

Liczba stron:

389

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Strona tytułowa2
Strona redakcyjna3
Spis treści5
Do Czytelnika14
Wprowadzenie. Źródła europejskiej kultury prawnej15
Prawo rzymskie15
Prawo zwyczajowe17
Prawo kanoniczne20
Dział I. Historia źródeł prawa średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych24
Rozdział 1. Europa barbarzyńców25
1.1. Zmierzch i upadek cesarstwa rzymskiego25
1.1.1. Rys historyczny25
1.1.2. Zarys ustroju26
1.1.2.1. Struktura państwa26
1.1.2.2. Społeczeństwo27
1.1.2.3. Chrześcijaństwo28
1.1.3. Źródła prawa29
1.2. Państwa barbarzyńskie31
1.2.1. Wizygoci31
1.2.1.1. Rys historyczny31
1.2.1.2. Zarys ustroju32
1.2.1.3. Źródła prawa33
1.2.2. Ostrogoci34
1.2.2.1. Rys historyczny34
1.2.2.2. Zarys ustroju34
1.2.3. Burgundowie35
1.2.2.3. Źródła prawa35
1.2.3.1. Rys historyczny35
1.2.3.2. Zarys ustroju35
1.2.4. Longobardowie36
1.2.3.3. Źródła prawa36
1.2.4.1. Rys historyczny36
1.2.4.2. Zarys ustroju37
1.2.4.3. Źrodła prawa37
Rozdział 2. Bizancjum39
2.1. Rys historyczny39
2.2. Zarys ustroju40
2.2.1. Władza cesarska40
2.3. Źródła prawa41
2.2.2. Kościół41
2.3.1. Corpus Iuris Civilis41
2.3.2. Ustawodawstwo cesarskie42
Rozdział 3. Monarchia karolińska. Francja44
3.1. Rys historyczny44
3.2. Zarys ustroju46
3.2.1. Władza królewska46
3.2.2. Feudalizm. System lenny47
3.3. Źródła prawa48
3.3.1. Lex Salica Francorum48
3.3.2. Uchwały synodalne. Prawo azylu49
3.3.3. Kapitularze50
3.3.4. Pokoje i rozejmy boże50
3.3.5. Zbiory prawa zwyczajowego51
Rozdział 4. Rzesza Niemiecka52
4.1. Rys historyczny52
4.2. Zarys ustroju53
4.2.1. Organy centralne Rzeszy53
4.2.2. Książęta terytorialni54
4.3. Źródła prawa55
4.3.1. Zwierciadło saskie55
4.3.2. Pokoje ziemskie. Landfrydy56
Rozdział 5. Państwa słowiańskie58
5.1. Polska58
5.1.1. Rys historyczny58
5.1.2. Zarys ustroju59
5.1.2.1. Społeczeństwo59
5.1.2.2. Początki demokracji szlacheckiej59
5.1.3. Źródła prawa60
5.1.3.1. Księga elbląska60
5.1.3.2. Statuty Kazimierza Wielkiego61
5.1.3.3. Statut Jana Łaskiego. Próby unifikacji prawa62
5.1.3.4. Źródła prawa niemieckiego w Polsce62
5.2. Królestwo Czech63
5.2.1. Rys historyczny63
5.2.2. Zarys ustroju63
5.2.2.1. Społeczeństwo63
5.3. Królestwo Węgier64
5.2.3. Źródła prawa64
5.3.1. Rys historyczny64
5.2.2.2. Forma państwa64
5.2.3.1. Maiestas Carolina64
5.2.3.2. Prawo za panowania Jagiellonów i Habsburgów64
5.3.2. Zarys ustroju65
5.3.2.1. Władza królewska65
5.3.2.2. Pozycja szlachty65
5.4. Ruś Kijowska. Rosja66
5.3.3. Źródła prawa66
5.4.1. Rys historyczny66
5.3.3.1. Kodeks Werböczego66
5.3.3.2. Prawo za panowania Habsburgów66
5.4.2. Zarys ustroju68
5.4.3. Źródła prawa68
5.4.2.1. Organy centralne68
5.4.2.2. Stosunki społeczne68
5.4.3.1. Prawo ruskie a bizantyjska kultura prawna68
5.4.3.2. Ruska Prawda69
5.4.3.3. Sudiebniki70
Rozdział 6. Renesans prawa rzymskiego w Europie Zachodniej72
6.1. Odkrycie kodyfikacji justyniańskiej72
6.1.1. Szkoła bolońska72
6.1.1.1. Glosatorzy72
6.1.1.2. Komentatorzy73
6.2. Ekspansja prawa rzymskiego w Europie74
6.1.2. Humanizm prawniczy74
6.2.1. Przyczyny recepcji prawa rzymskiego74
6.2.2. Drogi przenikania prawa rzymskiego w Niemczech75
6.2.3. Zasięg terytorialny recepcji prawa rzymskiego76
Dział II. Historia źródeł prawa czasów nowożytnych (do XVIII w.)77
Rozdział 7. Reformy prawa od odrodzenia do oświecenia78
7.1. Kodyfikacje prawa doby absolutyzmu78
7.1.1. Rzesza Niemiecka78
7.1.1.1. Stosunki polityczne78
7.1.1.2. Constitutio Criminalis Carolina (1532)79
7.1.1.3. Constitutio Criminalis Theresiana (1768)82
7.1.2. Francja83
7.1.2.1. Stosunki polityczne. Absolutyzm83
7.1.2.2. Ustawodawstwo królewskie. Ordonanse Ludwika XIV86
7.1.2.3. Sądownictwo królewskie88
7.2. Reformy prawa w okresie oświecenia89
7.2.1. Przemiany ustrojowe w XVIII w.89
7.2.1.1. Założenia ideowe oświecenia89
7.2.1.2. Absolutyzm oświecony90
7.2.1.3. Rewolucja francuska91
7.2.2. Doktryna prawa natury92
7.2.3. Szkoła humanitarna94
7.2.4. Kodyfikacje karne95
7.2.4.1. Ustawa karna dla Toskanii. Leopoldina (1786)95
7.2.4.2. Constitutio Criminalis Josephina (1787)95
7.2.4.3. Karnoprocesowa ordynacja kryminalna (1788)96
7.2.5. Kodyfikacje cywilne97
7.2.4.4. Ustawa karna zachodniogalicyjska (1796). Franciscana (1803)97
7.2.5.1. Bawarski kodeks cywilny (1756)97
7.2.5.2. Patent o małżeństwie Józefa II (1783). Kodeks cywilny (1786)97
7.2.6. Landrecht pruski (1794)98
7.2.5.3. Kodeks cywilny zachodniogalicyjski (1797)98
7.2.7. Francuskie ustawodawstwo czasów rewolucji99
7.2.7.1. Prawo cywilne99
7.2.7.2. Prawo karne99
Dział III. Historia źródeł prawa w systemie anglosaskim102
Rozdział 8. Anglia103
8.1. Stosunki polityczne i ustrój103
8.1.1. Państwo anglosaskie. Monarchia stanowa103
8.1.2. Absolutyzm104
8.1.3. Okres rewolucji105
8.1.4. Restauracja Stuartów. Chwalebna rewolucja (1688)106
8.1.5. Monarchia ograniczona107
8.2. Organizacja sądownictwa108
8.2.1. Sądy westminsterskie108
8.2.2. Sąd Kanclerski109
8.2.3. Sądy przysięgłych109
8.2.4. Cechy procesu angielskiego109
8.2.5. Sąd Izby Gwiaździstej111
8.3. Źródła prawa112
8.2.6. Reformy sądownictwa w XIX w.112
8.3.1. Common law112
8.3.2. Equity113
8.3.3. Statute law113
8.3.4. Zbiory orzeczeń113
8.3.5. Nauka prawa114
Rozdział 9. Stany Zjednoczone Ameryki115
9.1. Stosunki polityczne i ustrój115
9.1.1. Deklaracja Niepodległości (1776)115
9.1.2. Konstytucja federalna (1787)116
9.2. Organizacja sądownictwa117
9.3. Źródła prawa amerykańskiego117
Dział IV. Historia źródeł prawa XIX w.120
Rozdział 10. Ustawodawstwo napoleońskie (1804–1810)121
10.1. Znaczenie napoleońskich kodyfikacji prawa121
10.2. Kodeks cywilny (1804)122
10.3. Kodeks procedury cywilnej (1806)123
10.4. Kodeks handlowy (1807)124
10.5. Kodeks procedury karnej (1808)124
10.6. Kodeks karny (1810)124
Rozdział 11. Europejska myśl cywilistyczna XIX w.126
11.1. Szkoła historyczna. Pandektystyka126
11.2. Pozytywizm prawniczy127
11.3. Naturalizm prawniczy. Socjalizacja prawa128
11.3.1. Jurysprudencja interesów128
11.3.2. Szkoła wolnego prawa129
Rozdział 12. Doktryny prawa karnego w Europie w XIX w.130
12.1. Szkoła klasyczna130
12.2. Szkoła antropologiczna131
12.3. Szkoła socjologiczna132
Rozdział 13. Europejskie kodyfikacje prawa (do 1918)134
13.1. Przemiany ustrojowe w Europie w XIX w.134
13.1.1. Model monarchii konstytucyjnej (do 1848)134
13.1.2. Koncepcje ustrojowe Wiosny Ludów (1848/1849)135
13.1.3. Ustroje monarchiczne w dobie porewolucyjnej136
13.2. Kodeksy prawa cywilnego139
13.2.1. ABGB. Austriacki kodeks cywilny (1811)139
13.2.2. Zwód praw Cesarstwa Rosyjskiego Swod zakonow (1832)139
13.2.3. BGB. Niemiecki kodeks cywilny (1896)140
13.3. Ustawodawstwo cywilne w Królestwie Polskim (po 1815)141
13.2.4. ZGB. Szwajcarski kodeks cywilny (1907)141
13.3.1. Kodeks cywilny Napoleona. Zmiany prawa hipotecznego (1818)141
13.3.2. Kodeks cywilny Królestwa Polskiego (1825)142
13.3.3. Ustawa o małżeństwie (1836)142
13.4. Kodeksy karne143
13.4.1. Austriacki kodeks karny (1852)143
13.4.2. Niemiecki kodeks karny (1871)143
13.4.3. Rosyjskie prawo karne. Kodeks Tagancewa (1903)143
13.5. Kodyfikacje prawa procesowego144
13.5.1. Kodeksy procedury karnej144
13.5.2. Kodeksy procedury cywilnej146
Dział V. Historia źródeł prawa XX w.148
Rozdział 14. Prawo w państwach europejskich (1918–1939)149
14.1. Stosunki polityczne w Europie po I wojnie światowej149
14.1.1. Upadek monarchicznego systemu władzy149
14.1.2. Rządy parlamentarne150
14.2. Kryzys liberalnej demokracji152
14.2.1. Ustroje totalitarne152
14.2.2. Systemy autorytarne153
14.3. Prawo sądowe w Rosji bolszewickiej (po 1917)154
14.3.1. Ustawodawstwo cywilne154
14.3.2. Ustawodawstwo karne155
14.4. Prawo sądowe III Rzeszy Niemieckiej (1933–1945)156
14.4.1. Prawo cywilne. Ustawy norymberskie (1935)156
14.4.2. Zmiany w prawie karnym157
14.5. Unifikacja prawa w Polsce po I wojnie światowej159
14.5.1. Powołanie Komisji Kodyfikacyjnej (1919)159
14.5.2. Dorobek Komisji Kodyfikacyjnej159
Rozdział 15. Prawo w Europie (po 1945)162
15.1. Podzielona Europa162
15.1.1. Państwa komunistyczne162
15.1.2. Liberalne demokracje Europy Zachodniej163
15.2. Kierunki ewolucji prawa w krajach Europy Zachodniej164
15.2.1. Republika Federalna Niemiec165
15.2.1.1. BGB. Zmiany w prawie cywilnym165
15.2.1.2. Zmiany w dziedzinie prawa karnego166
15.2.2. Francja167
15.2.2.1. Kierunki zmian kodeksu cywilnego (Napoleona)167
15.3. Prawo krajów komunistycznych168
15.2.2.2. Zmiany w dziedzinie prawa karnego168
15.3.1. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich169
15.3.1.1. Prawo cywilne169
15.3.2. Polska Ludowa170
15.3.1.2. Prawo karne170
15.3.2.1. Unifikacja prawa cywilnego w Polsce (1945–1946)170
15.3.2.2. Kodyfikacje prawa cywilnego (1964)172
15.3.2.3. Powojenne prawo karne. Kodeksy (1969)173
Dział VI. Historia instytucji prawa cywilnego175
Rozdział 16. Prawo osobowe176
16.1. Zdolność prawna176
16.1.1. Nabycie zdolności prawnej176
16.1.2. Ograniczenia zdolności prawnej176
16.1.3. Utrata zdolności prawnej178
16.2. Zdolność do czynności prawnych179
16.3. Ograniczenia praw cywilnych (do XX w.)179
16.3.1. Pozycja prawna kobiet179
16.3.2. Dzieci nieślubne182
16.3.3. Status prawny Żydów184
16.4. Osoby prawne186
16.4.1. Rodzaje osób prawnych186
16.4.2. Powstawanie osób prawnych186
Rozdział 17. Prawo małżeńskie osobowe188
17.1. Prawo małżeńskie średniowiecza188
17.1.1. Świecki charakter małżeństwa188
17.1.1.1. Formy zawarcia małżeństwa188
17.1.1.2. Rozwiązanie małżeństwa189
17.1.2. Wyznaniowe prawo małżeńskie. Sobór Laterański IV (1215)190
17.1.2.1. Kanoniczna koncepcja małżeństwa190
17.1.2.2. Przeszkody małżeńskie191
17.2. Prawo małżeńskie epoki nowożytnej (XVI–XVIII w.)192
17.2.1. Reformacja a nowa koncepcja małżeństwa192
17.2.2. Konstytucja soborowa Tametsi (1563)192
17.2.3. Laicyzacja prawa małżeńskiego193
17.2.3.1. Kraje protestanckie193
17.2.3.2. Państwa katolickie193
17.3. Systemy prawa małżeńskiego w XIX i XX w.194
17.3.1. System wyznaniowy194
17.3.2. System mieszany194
17.3.3. System laicki195
Rozdział 18. Prawo małżeńskie majątkowe197
18.1. Prawo małżeńskie majątkowe (do XVIII w.)197
18.1.1. Umowy przedślubne (intercyzy)197
18.1.2. Majątek małżeński198
18.1.3. Ustroje majątkowe198
18.2. Prawo małżeńskie majątkowe (XIX i XX w.)199
18.2.1. Zasada swobody umów małżeńskich199
18.2.2. Ustawowe ustroje majątkowe199
18.2.3. Zasada równości praw małżonków200
Rozdział 19. Prawo rzeczowe201
19.1. Prawo rzeczowe. Zagadnienia ogólne201
19.2. Własność203
19.2.1. Pojęcie własności203
19.2.2. Własność w epoce feudalnej203
19.2.3. Własność w państwie liberalnym204
19.2.4. Doktryny prawa własności (XIX i XX w.)205
19.2.5. Ograniczenia prawa własności206
19.2.6. Nabycie własności207
19.2.6.1. Pierwotne nabycie własności207
19.3. Posiadanie208
19.3.1. Ochrona posiadania208
19.3.2. Istota procesu posesoryjnego208
19.2.6.2. Pochodne nabycie własności208
19.4. Ograniczone prawa rzeczowe209
19.4.1. Zastaw209
19.4.2. Hipoteka209
19.4.3. Prawo hipoteczne (XIX i XX w.)211
19.5. Księgi wieczyste (hipoteczne)213
19.6. Zasady obrotu nieruchomościami214
Rozdział 20. Prawo zobowiązań217
20.1. Zagadnienia ogólne217
20.2. Umowy w prawie rzymskim217
20.3. Prawo zobowiązań w Europie (do XVIII w.)219
20.3.1. Prawo zobowiązań w prawie germańskim219
20.3.2. Kanoniczna teoria umów219
20.3.3. Źródła powstania zobowiązań220
20.3.4. Wykonanie zobowiązań221
20.4. Prawo zobowiązań (XIX i XX w.)222
20.4.1. Ewolucja prawa obligacyjnego222
20.4.2. Podstawy odpowiedzialności cywilnoprawnej225
Rozdział 21. Prawo spadkowe228
21.1. Prawo spadkowe (do XVIII w.)228
21.1.1. Spadkobranie w prawie rzymskim a w prawach szczepowych228
21.1.2. Dziedziczenie beztestamentowe228
21.1.2.1. Dziedziczenie ruchomości i nieruchomości228
21.1.2.2. Porządek dziedziczenia230
21.1.3. Dziedziczenie testamentowe231
21.1.3.1. Swoboda testowania231
21.1.3.2. Testament i jego wykonanie231
21.2. Prawo spadkowe w kodeksach XIX w.232
21.2.1. Porządek dziedziczenia232
21.2.2. Ograniczenia zdolności dziedziczenia233
21.2.3. Dziedziczenie testamentowe233
21.2.3.1. Ograniczenia swobody testowania233
21.3. Kierunek zmian prawa spadkowego w XX w.234
21.2.3.2. Ochrona praw spadkowych dziedziców koniecznych234
Dział VII. Historia instytucji prawa karnego236
Rozdział 22. Prawo karne średniowiecza237
22.1. Przestępstwo i kara237
22.1.1. Przestępstwa i kary prywatne237
22.1.2. Przestępstwa i kary publiczne239
22.2. Podstawy odpowiedzialności karnej240
22.2.1. Odpowiedzialność przedmiotowa (obiektywna)240
22.2.2. Odpowiedzialność podmiotowa (subiektywna)240
22.3. Przyczyny bezkarności241
22.3.1. Obrona konieczna. Stan wyższej konieczności241
22.3.2. Nieletniość. Niepoczytalność241
22.4. Formy popełnienia przestępstwa242
22.4.1. Usiłowanie242
22.4.2. Podżeganie i pomocnictwo243
Rozdział 23. Prawo karne czasów nowożytnych i najnowszych244
23.1. Przestępstwo244
23.1.1. Pojęcie i podział przestępstw244
23.1.2. Katalog przestępstw245
23.1.2.1. Przestępstwa przeciwko władzy i religii245
23.1.2.2. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu246
23.1.2.3. Przestępstwa przeciwko mieniu246
23.1.2.4. Przestępstwa przeciwko dobrym obyczajom247
23.2. Podstawy odpowiedzialności karnej248
23.2.1. Wina248
23.2.1.1. Wina umyślna249
23.2.1.2. Wina nieumyślna250
23.3. Przyczyny bezkarności251
23.3.1. Obrona konieczna251
23.3.2. Stan wyższej konieczności251
23.3.3. Niepoczytalność. Nieletniość251
23.3.4. Błąd252
23.4. Formy popełnienia przestępstwa253
23.4.1. Usiłowanie253
23.4.2. Podżeganie i pomocnictwo253
23.5. Kara254
23.5.1. Funkcja i wymiar kary254
23.5.2. Katalog kar255
23.5.2.1. Kara śmierci255
23.5.2.2. Kara pozbawienia wolności256
23.5.2.3. Kary cielesne258
23.5.2.4. Kary majątkowe258
23.5.2.5. Środki zabezpieczające259
Dział VIII. Historia instytucji procesu karnego260
Rozdział 24. Średniowieczny proces skargowy261
24.1. Wszczęcie i przebieg procesu261
24.2. Zasady i środki dowodowe262
24.2.1. Legalna teoria dowodowa262
24.2.2. Przysięga263
24.2.3. Ordalia264
24.3. Środki odwoławcze265
Rozdział 25. Proces inkwizycyjny266
25.1. Geneza266
25.2. Wszczęcie i przebieg procesu267
25.3. Zasady i środki dowodowe269
25.3.1. Legalna teoria dowodowa269
25.3.2. Przyznanie się do winy269
25.3.3. Tortury270
25.3.4. Świadkowie271
25.3.5. Kara za nieposłuszeństwo271
25.4. Pozycja oskarżonego272
25.5. Proces o czary272
Rozdział 26. Nowoczesny proces mieszany274
26.1. Geneza274
26.2. Przebieg procesu274
26.2.1. Postępowanie przygotowawcze274
26.2.2. Rozprawa. Zasady procesowe275
26.2.2.1. Zasada jawności i ustności275
26.2.2.2. Zasada kontradyktoryjności275
26.2.2.3. Zasada prawdy materialnej275
26.2.2.4. Zasada bezpośredniości275
26.3. Gwarancje procesowe276
26.4. Środki odwoławcze276
26.2.2.5. Swobodna ocena dowodów276
Dział IX. Historia instytucji procesu cywilnego279
Rozdział 27. Proces rzymsko-kanoniczny i nowożytny280
27.1. Geneza280
27.2. Cechy procesu rzymsko-kanonicznego280
27.2.1. Zasada skargowości280
27.2.2. Zasada pisemności281
27.2.3. Zasada dyspozycyjności281
27.2.4. Legalna teoria dowodowa281
27.3. Apelacja282
27.4. Nowożytne procedury cywilne282
27.4.1. Powszechny niemiecki proces cywilny282
27.4.2. Procedura austriacka282
27.4.3. Procedura pruska283
Rozdział 28. Nowoczesna procedura cywilna (XIX i XX w.)284
28.1. Wszczęcie procesu. Pozew284
28.2. Rozprawa. Zasady procesowe284
28.2.1. Zasada jawności i ustności284
28.2.2. Zasada kontradyktoryjności284
28.2.3. Zasada dyspozycyjności284
28.2.4. Zasada instrukcyjności285
28.2.5. Zasada prawdy formalnej285
28.2.6. Zasada koncentracji materiału procesowego285
28.3. Zasady orzekania286
28.3.1. Zasada bezpośredniości286
28.4. Środki odwoławcze287
28.3.2. Swobodna ocena dowodów287
Wskazówki bibliograficzne372
Spis map374
Spis ilustracji375
O Autorze379
Przypisy380

skończonym,prawokanonicznemogłosięnadalrozwijać.Praworzymskiewolnobyło

interpretować,aleniemogłobyćzmieniane,wprzeciwieństwiedoprawakanonicznego.

Dynamicznycharakterprawokanonicznezawdzięczałopapieskimdekretałom,którewswejtreści

zaczęłyobejmowaćcoraztonoweobszaryprawne.

Kanony,jakohistoryczniewcześniejszeźródłaprawa

kościelnego,normowałygłówniekwestieorganizacji

Kościoła,sakramentów,kultureligijnegoizasad

moralnych.Wzrostznaczeniapapiestwawnastępstwiereformgregoriańskichspowodował,

żeKościółodXIIw.rościłsobiepretensjedoregulacjitakżesprawczystoświeckich.Papieskie

dekretałycorazczęściejodnosiłysiędoprawaspadkowegoczymałżeńskiego.Regulowałyumowy

sprzedaży,darowizny,zastawuiinneobszaryprawaobligacyjnego,którymiwcześniejkościelne

kanonyprawiesięniezajmowały.

Wprawdzienp.umowapożyczkibezsprzecznienależaładoświeckichinstytucjiprawnych,lecz

istniałaprzyjejzawarciumożliwośćnałożenianakredytobiorcęobowiązkuzapłatyodsetek

oddługu,akażdy,ktożądałbywypłatyodsetek,dopuszczałsięgrzechu(lichwazreligijnych

względówbyłozakazana).GlosatorzywXIIIiXIVw.zsarkazmemstwierdzali,żepapieżwkracza

„podpretekstemgrzechu”wdziedzinyzastrzeżonedlaustawodawstwaświeckiego[8].Wich

przekonaniu,Kościółnatakiejsamejpodstawieuzurpowałsobiewykonywaniesądownictwa

wsprawachkarnych.Zbiórdekretałówpapieskichz1234r.poddawałbowiemjurysdykcjisądów

kościelnychwieleprzestępstw,m.in.cudzołóstwo,bigamię,zniesławienie,krzywoprzysięstwo,

kradzież.Dziękitemujednakśredniowiecznanaukaprawakanonicznegorozwinęłacałkowicienowe

instytucjeikonstrukcjeprawne.Zrosłysięonenatrwałezeuropejskąkulturąprawną.

RządywKościeledwóchpapieżyoznakomitym

AleksanderIIIiInnocentyIII–wielcypapieże-

prawniczymprzygotowaniu–AleksandraIII(1159–1181)

prawnicy

iInnocentegoIII(1198–1216)–upowszechniływprawie

kanonicznymzasadę,żeustawodawstwoświeckie,pozostającewsprzecznościzprzepisami

kościelnymi,powinnozostaćodrzucone.OduchwałSoboruLaterańskiegoIVz1215r.,któryokreślił

stanowiskoprawakanonicznegowsprawachmałżeńskichipostępowaniasądowego,

ustawodawstwokościelnezaczęłowypieraćstopniowoprawozwyczajowe.Zwłaszczanowe

zasadyorganizacjisądownictwaiprocedurysądowejzostaływkrótceprzeniesione

dosystemuprawaświeckiego.Wtensposóbprawokanoniczneaktywnieuczestniczyło

wtworzeniupodstaweuropejskiegosystemuprawacywilnegoikarnego.

NaukaprawakanonicznegowXIIiXIIIw.wniosładużywkładwrozwój

tradycjaprawakanonicznego

prawasądowegownowożytnejEuropie.Dorobekśredniowiecznej

kanonistykipozostawiłtrwałyśladwewspółczesnycheuropejskichsystemachprawacywilnego,

karnegoiprocesowego.

Wdziedzinieosobowegoprawamałżeńskiegoprzetrwałakanoniczna

prawokanoniczneaprawocywilne

koncepcjamałżeństwajakoumowypowstającejwdrodzezgodnego,

dobrowolnegooświadczeniawoliprzyszłychmałżonków(

consensusfacitnuptias

Kanonistykaopracowałaogólnąteorięprawaumów(zobowiązań),którą

kanonicznateoriaumów

przejęłaświeckadoktrynanaprzełomieXVIiXVIIw.Opierałasięonanatrzech

założeniach:a)zobowiązaniejestwiążąceniezależnieodformy,wjakiejjezłożono,b)prawnie

wiążącąmożebyćtylkoumowazawartawsłusznym,usprawiedliwionymcelu,c)uznaniuzasady,

żeumównależydotrzymywać(

pactasuntservanda

).Zasadatazostałaprzezszkołęprawanatury

podniesionadorangiaksjomatuprawaobligacyjnego.

Przezwprowadzenieinstytucjiochronyposiadania

prawokanoniczneainstytucjaochrony

wpostacisądowejskargioprzywrócenieutraconego

posesoryjnejwśredniowieczu

posiadaniarzeczynieruchomej(

actiospolii

)prawo

kanonicznedokonałowyłomuwśredniowiecznymmyśleniuoprawierzeczowym.Wtedydopiero

nastąpiłoodróżnienie,wnawiązaniudoprawarzymskiego,własności(władztwoprawne)

odposiadania(władztwofaktyczne).Ochronaprawawłasnościnastępowaławdrodzeprocesu

petytoryjnego;posiadaniebyłochronionewprocesieposesoryjnym.

Innyprzykładwkroczeniaprawakanonicznegowdziedzinęprawaprywatnegostanowiłyprzepisy

ozasiedzeniu.Nabyciewłasnościrzeczywdrodzezasiedzeniabyłomożliwetylkowtedy,jeśli

posiadaczobjąłrzeczwdobrejwierze(

bonaﬁdes

)imógłsięniąwykazaćwokresiespokojnego

inieprzerwanegoposiadania.Musiałzatembyćprzezcałyczasprzekonany,żenieogranicza

czyichśpraw.Wtymzakresieprawokanonicznezmieniłoprzepisyprawarzymskiego,któredobrej

wiarywymagałotylkowchwilinabyciarzeczy.Kanonicznakoncepcjadobrejwiaryprzyzasiedzeniu

znalazłaodXVw.kontynuacjęwprawieświeckimitrwadodzisiaj.

Podobniezdorobkuśredniowiecznejkanonistykiprzeszła

prawokanoniczneaswobodatestowania

dowspółczesnychsystemówprawnychzasadaswobody

wzrostznaczeniadekretałówpapieskichjako

źródełprawakanonicznego

Brak wyników

Powszechna historia prawa

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra