Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Zarysewolucjipieniądza
Asygnatybyłyzobowiązaniemrządu.Skorodeprecjonowałysię,toidługpaństwa
wobecspołeczeństwazmniejszałsię.Emisjapieniądzaskarbowegobyłasposobem
przechwytywaniaprzezrząddodatkowejczęścidochodunarodowegokosztemspołeczeń-
stwa,aściślejkosztemtychosób,któreposiadałyasygnaty.Ponieważasygnatytraciły
nawartości,wrazzupływemczasuichposiadaczemoglikupićcorazmniejtowarów.
Trzebajednakprzyznać,żetakisposóbfinansowaniapotrzebpaństwabyłczasami
jedynąmożliwościąosiągnięciaistotnychcelów.Pozytywnymprzykładememisji
państwowegopieniądzapapierowegomogąbyćasygnatyemitowaneweFrancjipodczas
rewolucjiczypodczaswojnyfrancusko-pruskiej.Innymgodnympochwałyprzykładem
byłaemisjazielonychbiletów,tzw.zielonogrzbietków,przezrządamerykańskipodczas
wojnysecesyjnej.WRosjiwXIXw.podczaswojnykrymskiejrównieżemitowano
biletyskarbowe.W1914r.,powybuchupierwszejwojnyświatowej,WielkaBrytania
zawiesiławymienialnośćfuntasterlinganazłotoiwprowadziładoobieguniewymienialne
biletykruszcowe(currencynotes).Służyłyonedofinansowaniadziałańwojennych.Po
zakończeniuwojnystałysiępieniądzemsymbolicznym,tylkoreprezentującymwartość.
Pieniądzsymbolicznywartościrealnejbowiemniemiał,jeżelinieliczyćwartości
papieruifarbyniezbędnychdojegowytworzenia.
Zauważmy,żebanknoty,jakozobowiązaniebanku,wracajądoniegowchwili
spłatypożyczkibankowej.Jeżelisąwymienialnenazłoto,towracająwmomencieich
zamianynakruszec.
Zkoleibiletyskarbowe,jakozobowiązanierządu,mogąbyćwycofanezobiegu
wchwilispłatyzobowiązańwobecrządu,np.wchwilizapłatypodatków.Bilety
skarbowemogąbyćteżprzezrządwykupione(dostarczeniewzamianbanknotów).
Początkowokażdybankemitowałwłasnebanknoty.Panowałwięcniemałychaos
wstosunkachpieniężnych.Niewszystkiebankicieszyłysiętakimsamymzaufaniem
społecznym;biletydrukowaneprzezbanki,doktórychmianowiększezaufanie,były
ocenianejako„lepsze”.Nierzadkozdarzałosię,żebankiemitowałybanknotywnad-
miernejilościwstosunkudoposiadanychzapasówkruszcu,stądwystępowałyczęste
kryzysyzaufaniaibankructwainstytucjibankowych.WpoczątkachXIXw.władze
państwowezaczęłystopniowoograniczaćprzywilejemitowaniabanknotów.Corazmniej
bankówmiałodotegoprawo.Zczasemprawoemisjiotrzymywałjedenbank.Bilety
wypuszczaneprzeztenbankbyły,obokzłota,przechowywanejakorezerwypozostałych
bankówkrajowych.
Bankiemisyjnepoczątkowobyłyprywatne,stopniowojednakzaczętojewpo-
szczególnychkrajachupaństwawiać,przekształcającwcentralnąwładzęmonetarną.Ich
zadaniembyłonietylkoregulowanieemisjiwewnętrznegopieniądzapapierowego,lecz
takżedokonywanierozliczeńzwładzamipaństwa;miaływtejdziedziniemonopol,
dziękiczemustawałysiębankamipaństwa.Bankiemisyjnezaczęłyteżnadzorować
rozliczeniazzagranicą.Przedewszystkimutrzymywałycentralnerezerwywalutowe
krajuinadzorowałypoziomkursupieniądzakrajowegowstosunkudoinnychwalut.
Organizacjabankucentralnegoizasadypieniądzapapierowegobyłygłównym
przedmiotemdyskusjiopieniądzuwXIXw.Wjejtokuzarysowałasiękontrowersja
dotyczącagranicemisjipieniądzapapierowego:czynależyzostawićbankowicałkowitą
swobodęemisjipieniądzafiducjarnego,czyteżnależyjąpoddaćograniczeniom?
