Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Wprowadzenie
przezOlgęSobolewskąiWładimiraGonczarowawynika,żewgubernigro-
dzieńskiejdoŻydównależałowówczasponad80%fabryk,wmohylewskiej
–ponad20%,awmińskiej–blisko8%11.WpołowieXIXwieku,naskutek
wzmożonejkonkurencjiicorazwiększychograniczeńprawnych,jakienarzucało
Żydompaństworosyjskie,liczbazakładówżydowskichdrastyczniezmalała.
Specjalizacjaprodukcjizależałaodwarunkówlokalnych,toznaczyod
dostępnościsurowca,dogodnościsystemukomunikacjiorazpolitykicelnej.
Nagospodarczejmapiestrefyosiedleniaszczególnieważnympunktembył
Białystok.Jegorozwój(urbanistycznyiprzemysłowy)rozpocząłsięjeszcze
wpierwszejpołowieXIXwiekuzasprawągranicycelnej,którapopowstaniu
listopadowymoddzieliłaKrólestwoPolskie(dobrzeskomunikowanegospo-
darczozZachodemiWschodemEuropy)odRosji.Przeniesieniezakładówza
granicęcelnąwceluobniżeniakosztówprodukcjinachłonnerynkiwschodnie
byłologicznymrozwiązaniem.Zaogromnymrozrostemprzemysłowejstolicy
strefyosiedleniawdrugiejpołowieXIXwiekustałyzaśrozwójnowychtech-
nologiiimigracje
12
.OgraniczonydostępdowodywBiałymstokuidośćdobry
wnieodległychodniegomiasteczkach(np.Wasilkowie,Supraślu,Gródku,
Choroszczy)spowodowałypowstaniekombinatukilkuośrodków,pracujących
napotrzebydużychrynkówtekstylnychjakjedensprawnymechanizm13.
WdrugiejpołowieXIXwieku,kiedymodernizacjatechnicznaiglobali-
zacjawsferzegospodarkisilniedotknęłyzachodnieguberniepaństwarosyj-
skiego,strukturaisystemprodukcjimusiałyuleczmianie.Warsztatyręczne,
archaicznewswejprostocie,przestałybyćkonkurencyjneiprodukowały
zbytmało,bynadążyćzrealizacjązamówieńwczasiekolejnychcyklidobrej
koniunkturydlaprzemysłutekstylnegoczymetalurgicznego.Namoderniza-
cjęmaszyn,którawymagałacorazwiększychnakładów,mogłysobiepozwo-
lićtylkodużezakładyprzemysłowe,spółkiorazprzedsiębiorcykorzystający
zinnychformwspółodpowiedzialnościfinansowejzaprowadzonedziałania
biznesowe.Tradycyjneżydowskierzemiosłobyłonietylkonieprzygotowane
techniczniedonowychwarunków,aleteżzgóryskazanenawegetację,choćby
zracjiproblemóworganizacyjnych.
11O.Sobolewska,W
.Gonczarow,JewrieiGrodnienszcziny:żyznʹdoKatastrofy,Donieck2005,s.180.
12Por.A.Werwicki,Białostockiokręgprzemysłuwłókienniczegodo1945roku.Czynnikirozwojuizagad-
nienialokalizacyjne,Warszawa1957,s.33–61.Wynikispisupowszechnegoz1897rokuwzakresie
uprzemysłowienialudnościżydowskiejzostałyomówionewiA.Menes,Wegnderindustrie-befelkerung
baiJidninRusland1898[wi]Jidiszerwisenszaftelecherinstytut.Ekonomisz-statistiszesekcje.SzriftnfarEko-
nomikunstatistik.Erszteband,red.J.Leszczyński,Berlin1928,s.255–256.
13A.Werwicki,Białostockiokręg…,s.48–50.Historiażydowskaskupiasięnainnychmiejscach
mającychsilnyzwiązekzBiałymstokiem,wymieniającprzedewszystkimGródekiKnyszyn,por.
A.S.Herszberg,GeszichtefundiJidninBialistokunrajon.PinkasBialistok.Gruntmaterialncudergeszichte
fundiJidninBialistokbiznochdererszterwelt-milchome,t.2,NiuJork1950,s.38–40.Trudnewarunki
panującewmieściebyłyprzedmiotemzainteresowaniawieluautorów,por.G.Lurie,TiekstilnyjBiełostok,
Moskwa1939,s.15.
