Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
R.Kościelak,Poczucieumiejscowieniakontroliiprzekonaniaowłasnejskutecznościwzdrowiuichorobie,Kraków2010
ISBN:978-83-7587-264-4,©byOficynaWydawnicza„Impuls”2010
22
RyszardKościelak–
Poczucieumiejscowieniakontroliiprzekonania...
wanieczłowiekakształtowanejestprzezśrodowisko,rolazadatkówwrodzonych
jestzaśograniczona.Przedstawicieletejorientacjiwyrażająprzekonanie,żeza
pomocąodpowiedniodobranychtechnik,opartychnaznajomościprawuczenia
się,możnaprzeciwdziałaćzagrożeniompatologicznym.Możnatakżekształtować
umiejętnościskutecznegooddziaływanianaotoczenie,wiedzęiracjonalność.
Kompetencjemożnazdobyć,ponieważznanesąprawidłowościichkształtowa-
nia.Człowiekzdrowypowiniencharakteryzowaćsięnawykamiiumiejętnościami
przystosowawczymi,racjonalnymiprzekonaniami,zdolnościądosamoregulacji.
Wpodejściupoznawczymwyróżnionodwatypypatologii:
–brakpożądanych,przystosowawczychnawyków,czynności,przekonańikom-
petencji,
–wadliwereakcje,nawyki,systemyzachowań(natrętnereakcje,fobieitp.)
orazirracjonalneprzekonania.
Powstająoneirozwijająsięzgodniezprawamiwarunkowaniaiuczeniasię.
Worientacjibehawioralnejmożnadostrzecwyraźnyakcentpołożonynadia-
gnozęiterapię.Analiza(diagnoza)behawioralnapoleganaokreśleniuwarunków
ukształtowaniasięwyuczonychreakcjipatologicznych,natomiastterapia–na
modyfikacjizachowańzapomocąodpowiednichtechnikwarunkowaniaklasycz-
nego,modelowaniaispołecznegouczeniasię.Worientacjipoznawczejprzyjmuje
się,żeczłowiek–zewzględunaposiadanąwiedzęikompetencjepoznawcze–jest
znaturyistotąracjonalną.Wewspółczesnejorientacjibehawioralno-poznawczej
silniejakcentujesięzmiennepoznawczeniżbehawioralne.
Pojmowaniezdrowiawkoncepcjachpoznawczychopartejestnakonkret-
nej,trafnej,realistycznejirefleksyjnejwiedzyosobie–świecieoraznaotwartych
iplastycznychschematachpoznawczych.Człowiekjestzdolnydosamoregulacji,
ponieważposiadakompetencjepoznawczeiadaptacyjne,poczuciewłasnejtożsa-
mościiautonomii,azaburzeniazachowania,emocjiinieprawidłowenawykisą
wynikiembraków,zniekształceńformalnychitreściowychstrukturpoznawczych.
Sąonezwiązaneznieracjonalnościąprzekonańosobieiświecieorazwypaczonym
obrazemwłasnejosoby.Wstanachpatologicznychstrukturypoznawczecharak-
teryzująsięsztywnością,słabąpodatnościąnazmiany,słabymzróżnicowaniem.
Zawierająprzekonaniaobrakusprawstwaikompetencji,bezradnościorazniskiej
wartościwłasnej.Ponadtocharakteryzująsiebrakiemrefleksyjnościiświadomości
zdarzeń,wadliwymsposobemichwyjaśnianiaorazsłabąsamokontrolą.
Istniejewieleinteresującychkoncepcjipoznawczych,którychprzedstawienie
przekraczałobyramytejksiążki,dlategoprzedstawiętylkowybrane,mającewy-
raźneimplikacjedlapojmowaniazdrowiaipatologii.Jednąznichjestkoncepcja
AlbertaEllisa(2000),któryzakłada,żeemocjepowstająwwynikuspostrzegania
iocenianiabodźcówizdarzeńjakokorzystnychlubniekorzystnychdlajednostki.
Szczególnąrolęwtworzeniuprzekonańinastawieńemocjonalnychprzypisuje
werbalizacjomiautowerbalizacjom.WedługEllisa(tamże)człowiekzdrowypsy-
chiczniecechujesiętym,żeposiadaracjonalno-realistyczneprzekonania,sprawia-
