Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Państwoinaródwmyślipolitycznejpolskichkonserwatystówdo1939roku
państwonagruncieeuropejskimpowszechniejestrozumiane
jakopodsta-
�
wowaformaorganizowaniażyciapolitycznegonarodu.Jesttowspólnotapo-
litycznaoustalonymzespolenorm,zajmującaokreśloneterytoriumipodpo-
rządkowanajednemuośrodkowisuwerennejwładzypolitycznej
3
.Jakwidać
zprzytoczonychwspółczesnychdefinicji,obapojęciawzajemniesięprzeni-
kająiuzupełniają.Ujęciehistoryczneniejestjużtakjednoznaczne.Próbu-
jącująćsyntetyczniepojęcienaroduipaństwa,należyskoncentrowaćsięna
tychelementachprocesuhistorycznego,wktórychwyrażasięjegodynami-
kainajbardziejistotnepowiązaniastrukturalne.Nienależyteżzapomnieć,że
historiajestefektemdziałańludzkich.JerzyTopolskiwswoimartykulePojęcie
narodujakokategoriametodologicznawbadaniachhistorycznychzdajesięwskazy-
waćnapojęcienaroduwidzianewkontekściespołeczeństwaipaństwajako
elementprocesuhistorycznego,którywykazujenajwyższąprzydatnośćsyn-
tetyzującą,arównocześniejestelementemhistoryczniedoniosłym
4
.Wmyśli
konserwatywnejniebyłototakieoczywiste.
Wksiążcestaramsięniepowielaćzakorzenionegoprzekonania,jakoby
konserwatyzmbyłwyłącznienośnikiemideipaństwowej,anacjonalizmidei
narodowej.Podejścietakiejestdużymuproszczeniemwynikającymztwo-
rzeniatypówidealnychkonserwatywnegopojęcianaroduipaństwa.Sądzić
można,żedlakonserwatystów,zwłaszczakrakowskich,państwojawiłosię
albojakoidearealizowanawprzeszłości,którazakończyłasiękatastrofą,albo
jakoniejasnaideaprzyszłości.Okresoczekiwanianaurzeczywistnieniewłas-
negopaństwamiałanatomiastpoprzedzićwytężonapracanadwyrobieniem
politycznymnarodunawetwramachobcegopaństwa.Pozwoliłotokonser-
watystompoodzyskaniuniepodległościprezentowaćkompleksowerozwią-
zaniareformykonstytucyjnej,czegoniemożnabyłopowiedziećopozosta-
łychgrupachpolitycznych.
Konserwatywnakoncepcjanarodubyławswejistocieretrospektywna,
awynikałotozarównozhistorycyzmu,jakipragmatyzmupolitycznego.Mi-
wczasieiprzestrzeni.Wobecwielopostaciowościzjawiska,jakimjestnaród,uważam,żeniemoż-
liwejeststworzeniegeneralizacjibezwyjątkowej.
3
JaksłuszniezauważaRyszardSempolowski,państwo„niejesttworemfizycznym,choćsąnimi
niektórejegoskładniki.Zatempaństwojakocałośćniejestwpełnidostępnezmysłowo,dlatego
teżistnienieinstytucjipaństwabywakwestionowane[…].Jeżeliwspólnota(społeczeństwo)tra-
cipaństwo,towświadomościspołecznejnadalmożefunkcjonowaćideapaństwaorazprojekt
jegoodzyskaniaszczególniewtedygdyutratapaństwanastąpiławokresiezaawansowanegojuż
procesunarodotwórczegowtejwspólnocie”(R.Sempolowski,Wprowadzeniedoanalizypolitykiza-
granicznej,Warszawa2006,s.6).Definicjipaństwajestbardzowiele,zob.np.P
.Dunleary,Państwo,
[w:]Przewodnikpowspółczesnejfilozofiipolitycznej,(red.)R.E.Goodin,P
.Petit,Warszawa1998;Lek-
sykonpolitologii,(red.)A.Antoszewski,R.Herbut,Wrocław1998;W
.Lamentowicz,Państwowspół-
czesne,Warszawa1993;Cz.Znamierowski,Rozważaniaopaństwie,Warszawa1999.
4
J.Topolski,Pojęcienarodujakokategoriametodologicznawbadaniachhistorycznych,Poznań1980,s.11.
10
