Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Pamięćpokomunizmie
prawieUpadekcywilizacjizachodniej,pisanejwduchudzieł
SpengleraipóźniejopublikowanychpracJoséOrtegiyGasseta,
zapowiadałnadejścieepokirządówochlokracji,którestworzą
opartenaterrorzeiideologicznymprostactwiepaństwo.System
bolszewickiorazrasistowskiimperializmbyłydlańzapowiedzią
takichtendencji6.AleksanderHertz,jedenzpionierówpolskiej
socjologiipolityki,odkońcalatdwudziestychzajmowałsię
ruchamichiliastycznymi,opisywałtotalitarneformywładzy,
rodowódspołecznyfaszyzmu,nazizmuikomunizmu.Jasno
zdawalisobiesprawęznaturynowegorodzajuustrojuliczni
publicyścikonserwatywni,liberalni,katoliccy,jakinarodowi.
Samopojęcietotalitaryzmu,wjegoopisowymkształcie,weszło
doobieguintelektualnegojużwkońculatdwudziestych.
Zagrożenie,przedewszystkimzestronykomunizmu,niemniej
ostrowidzielipisarze.Najwybitniejsiprozaicyepokimiędzy-
wojennej,StefanŻeromski,WładysławReymont,Ferdynand
Goetel,ZofiaKossak-Szczucka,dostrzegaliwbolszewizmiegi-
gantycznąrzeź,destrukcyjny,antycywilizacyjnyżywiołniszczący
dorobekpolskiejizachodniejkultury.Polskaprasadokładnie
i,jaksięwydaje,niezwykletrzeźwodonosiłaowydarzeniach
wRosjisowieckiej(głódnaUkrainie,wielkieczystki,pokazowe
procesy),jakiwNiemczechhitlerowskich7.
Szeregośrodkównaukowychprowadziłosystematycznyogląd
zjawiskzachodzącychuobusąsiadów.Szczególnieważnąrolę
pełniłowileńskiecentrumbadańwschodnich,zwaneInstytutem
Naukowo-BadawczymEuropyWschodniej,kierowaneprzez
profesoraStanisławaSwianiewicza.SamSwianiewiczzostał
w1939rokuosadzonywsowieckimoboziejenieckimijako
jedenzniewieluocalałodśmiercizrąksowieckichżołnierzy
wlasachkatyńskich.Zdobyteprzezniegoinformacjeopoli-
tyceNiemiec,zebranewdzielePolitykagospodarczaNiemiec
hitlerowskich(Warszawa1938),miałybyćspożytkowaneprzez
rosyjskiesłużbyspecjalne.Swianiewiczcudemprzeżyłipolatach
opublikowałniezwykłewspomnieniaWcieniuKatynia(Paryż
1976).Wokresiemiędzywojennymnikttrzeźwomyślącynie
mógłniezdawaćsobiesprawyznaturyipowagizagrożeniato-
