Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nazwamiastaidzielnic
11
średniowiecznezapisyAuswitzen(1312),Auswieczin(1372),Awswiczin,Auswincz
(1400)12.
WartotakżeprzytoczyćwywódGątkowskiego,historykaposzukujące-
goźródłanazwyAuschwitzwwyrażeniuAudesSwientowids,Hzktóregorzeko-
mopowstałanajpierwformaAuschwetwitz,apotemuległaonauproszczeniu.
[Okazujesięjednak,że]formatajestniemaldosłownąkopiąpolskiejnazwy,
zaświadczonąwdokumentach,gdyżkancelarieksiążęceposługiwałysięczę-
stojęzykiemłacińskimlubniemieckim,czegoświadectwemjestm.in.doku-
mentwydanyprzezksięciaMieszkaw1312r.(«etdominusOsswetim[ZuAu-
switzen]...»)”13.
Niebrakrównieżgłosówiargumentówprzemawiającychzatym,żeto-
ponimAuschwitzkryjewsobiestarsząhistorięmiastaniżnazwaOświęcim.
ZdaniemHalinyWątróbskiejiTony’egoSzczepańskiegopierwotnanazwa
miasta-Oświecim-wywodzisięzesłowaO-świěc-im-jƅ,czyliʻten,któryjest
oświecony).Przezoświeceniezkoleinależyrozumiećmiejscepoznaniaiwy-
jaśnianiawiarychrześcijańskiejlubprzyjęciechrztu.Badacze,wychodzącod
nazwyAuschwitz,przyjmujątrzyzałożeniaorazdowodząwzajemnejzależ-
nościtoponimówOświęcimiAuschwitz.Ichzdaniemodpowiednikprzedrost-
kaAus-wniemieckiejnazwiestanowipolskieO-,aniemieckiemu-schod-
powiada-ś-wnazwiepolskiej.Wreszcie,jakpokazująźródła,wtoponimie
Oświęcimpierwotnieniebyłonosówkię.Tahipotezajednakniemawiększej
wartościnaukowejiprzytoczonojąjakociekawostkę.Trudnotakżeniezgo-
dzićsięzJarosławemPacułąpodkreślającymkoniecznośćrozgraniczaniaobu
nazw:Oświęcimjakorodzimej,mającejźródłowjęzykusłowiańskimisto-
sowanejwodniesieniudodawnegogroduczydzisiejszegomiasta,orazAu-
schwitz,funkcjonującejwwęższymkręguużytkownikówjęzykaniemieckie-
go,awokresiewojennymodnoszącejsiędonazwyobozu.
Wnazewnictwiemiejskimpróżnoszukaćnazwprzypadkowych.Każda-
motywowanahistorycznie,geograficznie,kulturowolubjęzykowo-maswój
źródłosłów14.Chociażbyztegopowoduwartoprzyjrzećsięnazwomoświęcim-
skichulic.Trzebapamiętać,żebyłyoneniegdyśtworzonespontanicznieipeł-
niłyfunkcjepodobnedoplanówmiastczyprzewodników,zatemwskazywały
właściwykierunek.DokońcaXVIIIw.tworzononajczęściejnazwyzmoty-
wacjąsemantyczną,niosącezsobąpewienzasóbinformacji15.DopierowXIX
iXXw.rozpowszechniłysięwPolscenazwykonwencjonalneustalanewtrybie
administracyjnym,mająceułatwićdokładnąlokalizacjęwszelkichobiektów.
Skupmysięjednakprzedewszystkimnanazwachzmotywacjąsemantyczną,
12Księgiradzieckiekazimierskie.ActaconsulariaCasimiriensia1369–1381et1385–1402,wyd.
A.Chmiel,WydawnictwaArchiwumAktDawnychMiastaKrakowaII,1932.
13J.Pacuła,Wsprawienazw„Oświęcim”...,s.68-69.
14Zob.K.Handke,Nazewnictwomiejskie–świadekepokiicennyzabytek,HOchronaZabyt-
ków”nr3/4,2004,t.3/4,s.15-126.
15Wypadajednakuściślić,żenazwymającemotywacjęsemantycznąbyłynadawane
wXIXiXXw.,anazwykonwencjonalnepojawiałysiętakżeprzedXIXw.
