Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Pracaujęciedefinicyjneigenezazekonomicznejperspektywy
17
Strukturapracyludzkiejwepokachrenesansuioświeceniauległaznacz-
nymprzekształceniom.Szczególnywpływnatomiałyprzemianyludzkiejświa-
domościzwiązanezreformacjąwprowadzającązmianęetosupracyizodrzu-
ceniemśredniowiecznejascezy.Ruchyreformatorskiepropagowałyskromne,
pracowiteżycieiodrzucałypoglądotym,żebogaceniesięjestgrzechem.Jan
Kalwinpotępiłwszelkąkontemplacjęiakceptowałwysokąaktywnośćrzemieśl-
ników,kupcówibankierów.Surowaetykaikultdobrejpracytorowałydrogę
akumulacjikapitałuiinwestycjomprodukcyjnym15.Nowepodejściedopracy
wiązałosięznegacjążebractwa,włóczęgostwaigłębokiejascezypropagowa-
nejwepoceśredniowiecza.Wkonsekwencjigospodarkaopartanaczynniku
produkcji,jakimjestziemia,schodzinadrugiplan,agospodarkatowarowo-
-pieniężnazdobywadominującąpozycję,cowkonsekwencjiprowadzidoroz-
wojumiastiklasymieszczaństwa16.Pracawepokachrenesansuioświecenia,
jaktwierdziM.Michalski,stałasięformąpobożności,wyraźnieokreślającąstyl
życiaipodporządkowującąsobiepozostałesferyaktywnościludzkiej17.Wśród
autorówepokioświecenia(m.in.A.Smith,D.Ricardo,J.Locke,D.Hume,
J.S.Mill)panowałoprzekonanie,żewłasnośćjestgłównymwarunkiemist-
nieniaspołeczeństwaiżejegopostępowaniempowinnakierowaćDniewidzial-
narękarynku”.Ponadtowczasachrewolucjiprzemysłowejpojawiłsięnowy
elementstrukturyspołecznejklasarobotniczaludziezatrudnianidopracy
najemnej,nieposiadającywłasnejziemiiposzukującyinnegozajęcia18.Spowo-
dowałotoistotnezmianywsferzepracy,wprowadziłobowiemrelacjewyna-
gradzaniazanią,czaspracystałsięmiernikiemwartości,aśrodkiinarzędzia
pracyużywaneprzezpracownikówstanowiływłasnośćzatrudniającychich
przedsiębiorców19.Zmianywprzekonaniachiświadomościówczesnychludzi
doprowadziłydoprzekształceniagospodarkiopartejnafeudalizmiewgospo-
darkękapitalistyczną.Wartozaznaczyć,żewtymczasie,naskutekodejściaod
niewolnictwaipoddaństwaorazrozwojustosunkówtowarowo-pieniężnych
isystemupracynajemnej,zrodziłasięideawolnościpracy,któraoznaczaswo-
bodęwnawiązywaniuirozwiązywaniustosunkupracywwynikuzgodnego
oświadczeniawolipracownikaipracodawcy,awięcdysponowaniaprawem
wyboru20.
KrytykąpracywXIX-wiecznychstosunkachkapitalistycznychzajmowa-
lisięF.EngelsiK.Marks.Uważalioni,żepracaprzymusowawykonywana
15W
.Stankiewicz,Historiamyśliekonomicznej,PWE,Warszawa2007,s.79.
16S.Czaja,Historiagospodarki…,s.41.
17M.Michalski,Praca,człowiek,kultura,WydawnictwoPoznańskie,Poznań2005,s.122.
18D.Tanalski,Ideotwórczefunkcje…,s.27.
19N.Rosenberg,L.E.Birdzell,Historiakapitalizmu,Signum,Kraków1992,s.262.
20A.Francik,Społeczneaspektypodziałupracy,[w:]MichońF.(red.),Ekonomikapracy.
Zarysproblematykiimetod,PWN,WarszawaKraków1991,s.40-41.