Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nowoczesność—jakaigdzie?
nienieszerszejproblematykifundamentalnejzmiany,któradokonała
sięwmieście.Przeciwnie—traktowaćtonależyraczejjakopewien
dodatekdoobrazuunowocześniającejsięprzestrzenimiejskiejWar-
szawy.Wartoprzyokazjizwrócićuwagęnafakt,żeowafundamen-
talnapolitycznośćspotkańodbywającychsięwprzestrzenimiejskiej
Petersburga,którąanalizujeBermannapodstawieZapiskówzpodziemia
Dostojewskiego,jestwWarszawieobecnawsposóbzupełnieinny,to
znaczywsposóbstłumiony,swoiściewycofany,któryniemożestaćsię
tematemliteraturyzewzględunacenzuręcarską,aleizapewnejakąś
innąjeszczecenzuręwewnętrzną,nazwimyją:patriotyczną,któranie
pozwala(niedozwala)mówićanionowychniechcianychsąsiadach—
Rosjanach,aniolojalizmieczęścispołeczeństwa.Tenzasadniczyprob-
lemnowoczesnegomiasta,nawetflzacofanego”Petersburga,przyjmuje
wWarszawie(aleinacałymobszarzeterytorium)formęstłumioną,
dochodzidogłosunajwyżejwjęzykuezopowym,zewzględunaswą
narodowościowąiniepodległościowąspecyfikęniemożestaćsięjed-
nymzzasadniczychczynnikównapędzającychnowoczesność—tak,
jaktobyło,zdaniemBermana,iwParyżu,iwPetersburgu,choćwkaż-
dymztychmiejscnainnych—bytakpowiedzieć—warunkach.
Zniewolenie,jaksięokazuje,takżemaswojąstopniowalność,swą
wewnętrznądynamikę.MieszkaniecPetersburganiejestbardziejwolny,
niejestmniejpoddanypolicyjnemunadzorowiniżmieszkaniecWar-
szawy.Alejednakwystępujemiędzynimiróżnica.MieszkańcaPeters-
burgazniewalajegowłasnawładzaiztymzniewoleniempozostaje—
bytakpowiedzieć—usiebie,choćmożemuonotaksamodoskwierać,
możeonorównieżwtrącićgodowięzienia,zesłaćnaSyberię,nawet
uniewinnić.NatomiastmieszkaniecWarszawy,któregowmniejwięcej
wkarty.Gościnnygospodarzofiarowałsięwtejchwilizebraćmutowarzystwodowista
zdwuradcówijednegoprezesa;alestarzecpodziękował,możeprzezpamięćdlaswo-
ichostatnichkolegówodwista”.(s.215).flMoże”właśniedlatego,amożejednakztej
przyczyny,żeśredniaiwyższaadministracjaKrólestwabyłylojalistyczne,wtedygest
pułkownikabyłbyczytelnymgestempatriotycznejodmowykontaktuzlojalistami.Stąd
teżwypływaćmożeniechęćpułkownikawywołanaprzezcałetoprzyjęciefltańcujące”:
pułkowniksądzibyćmoże,żetakimludziomniewypadaodpowiadaćnazaproszenie.
19
