Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.
Przymusbezpośrednijakoatrybutpaństwa
1.1.Wprowadzeniedopojęciaprzymusu
Funkcjonowaniejednostkiwspołeczeństwiewiążesięzwywieraniemróżnego
rodzajuwpływu.Możemiećonróżnepostaciiodmiennypoziomintensyfikacji.Nie-
kiedyjestokreślanyjakoprzymusiuznawanyzarelacjędwóchpodmiotów,kierowaną
określonymimotywami.Pojęcietojestniewątpliwiebardziejzłożone,cowynikam.in.
zfaktu,żeprzymusjestusytuowanywlicznejgrupiepowiązanychzesobąpojęć,które
ukazująprocesoddziaływaniajednegopodmiotunadrugi2.Badanianadprzymusem
mająinterdyscyplinarnycharakter,ponieważprzedstawicieleróżnychdziedzinnauki,
wtymprawa,socjologii,psychologiiiteologiiformułująróżnorodnedefinicjeispecy-
ficznedladanejdziedzinyujęciaprzymusu3.
Wżyciucodziennymdochodziwwieluprzypadkachdomylnegorozumienia
pojęciaprzymusuibłędnegopostrzeganiasamejsytuacjiprzymuszaniajednostkido
określonychzachowań.Wkonsekwencjipojęciemtymokreślanychjestcorazwięcej
działańzarównojednostki,jakiorganówpaństwowych,działającychpoprzezupoważ-
nioneosoby.
Pojęcieprzymusumożnarozpatrywaćwujęciuogólnym-sensulargo-jako
każdyrodzajwpływuumyślnego,kategorię,któraukazujeogólnezjawiskooddziały-
waniajednegopodmiotunadrugi.Możeonmiećwtymznaczeniuróżnorodnepostaci:
siłyfizycznej,groźbyczymanipulacji4.Jesttoformawpływunajednostkę(lubgrupę),
ograniczającam.in.jejwolność,wtymswobodędecydowaniaosobiesamym,wywie-
ranegowceluwymuszeniaokreślonychzachowańlubpodporządkowaniasiępolece-
niomosobyprzymuszającej.Istotnyjestelementnarzucaniawoliwbrewwolipodmiotu
poddanegoprzymuszaniu5.
Elementamidefinicjipojęciaprzymususą:
−
podmiotprzymuszający,którystosujeprzymus,
−
podmiotprzymuszany,wobecktóregoprzymusjeststosowany,
−
aktprzymuszania-działaniapolegającenawywarciuokreślonegonacisku,
−
konsekwencjewywieraniaprzymusu.
2
R.Tokarczyk,Filozofiaprawa,Warszawa2009,s.285.
3
Więcejopojęciuprzymusuwujęciuinterdyscyplinarnym:A.Kubanek,Interdyscyplinarneujęcieprzymusu,
[w:]ForumTeologiczne.Cz.16,Olsztyn2015,s.107-122.
4
R.Tokarczyk,Filozofiaprawa…,s.287.
5
T.Białek,Terroryzm.Manipulacjastrachem,Warszawa2005,s.27;zob.teżP.Sztompka,Socjologia.
Analizaspołeczeństwa,Kraków2004,s.385.
