Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
Odzyskaćnadzieję,wrócićdoOjczyzny
jejrelacjidodajeoszczędnystylopisu:„WKazachstanieklimatzupełnie
innyniżwRosji.Byłobardzogorąco.Dostaliśmydomy-lepiankizgliny
zmałymokienkiem,utubylcówzwanekibitkami.Wtychdomachnie
byłopodłogi,tylkoklepiskozgliny.Spaliśmynagrubejtrawie,wbarłogu.
Przykrywaliśmysięszmatami.Teżnasrobactwogryzłoniedowytrzyma-
nia.Wtymczasiezachorowałnajmłodszybrat.Siostrazmarła.Niebyło
ratunku.Chlebaanikartoflitamniebyło”25.
Wycieńczenidługądrogązesłańcypragnęli,abyichpodróżjaknaj-
szybciejsięzakończyła.Chcieliodpocząć,najeśćsię,ogrzać.Zwytęsk-
nieniemwyczekiwaliwidokuosiedliludzkich.JózefaDzyratakopisała
tenostatnietaptułaczki:„Pokilkugodzinachweszliśmynaszczyt,tam
byłalepianka.Zatrzymanosięnapopas.ItunaszfurmanKazach,dałmi
garśćkukurydzy,atatuśprzyniósłwkubeczkukilkałykówgorącejwody.
Gorączkatrawiłamniecorazbardziej.Nieboołowiane,góryośnieżone,
wichertniemroźnymchłodem.Ruszyliśmywdalsządrogę.Furmanpo-
lecił,byusadowićsięnafurmanki,bojużbędziemyjechaćwdół.Irze-
czywiście,zjeżdżaliśmycorazniżej.Ażnagleskończyłysięgóry.Przed
namirozlegałasiępłaszczyzna.Wicherustałiopadyteż.Nacałejrówni-
nie,niemalbezkresnej,dalekohennahoryzoncie,widocznebyłojakieś
osiedle.Wzdłużgórwpewnejodległościwidniałyniewielkieskupiska
lepianek”26.
AutorkawrazzrodzinądotarładokołchozuDżumuszczawrejonie
suzackim.WitoldStępieńwtymsamymmniejwięcejczasieznalazłsię
wkołchozieOktiabrwtymżerejonie.Zetknąłsiętamzludnościąkazach-
skąorazjejzwyczajami.TakopisałsiedzibyludzkiemieszkańcówPołu-
dniowegoKazachstanu:„Budynkisągliniane,adachypłaskie.Drzwisą
drewnianeikształtemzbliżonedokwadratuizwysokimprogiem,tak,
żewchodząctrzebasięschylićiwysokounieśćnogę.Takiejednoizbowe
mieszkaniemakawałekszybywmurowanejwglinianąścianędowolne-
goformatu.Piecykwymurowanyjestzglinytużprzyścianie,abykomin
mógłbyćbezblaszanejrury.Jakoopałuużywasiękrzaczkówpiołunu
albozwierzęcegonawozu(kezek)imożnasięniecoogrzać”27.
CentrumadministracyjnymrejonusuzackiegobyłCzułak-Kurgan.
Wcześniejszasiedziba-Suzak-byłazniszczonapopacyfikacjidoko-
25Ł.Walczak,Głódbyłniedozniesieniał,s.71.
26J.Dzyra,Wspomnienia,ASUŁ,sygn.R-76,s.19.
27W.Stępień,Wspomnieniazlat1939-1946ł,s.30.
