Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ocena–interpretacjaipodstawowecechycharakterystyki
tośćwznaczeniutego,codobrelubcozłe.Wartośćwjęzykupolskimoznaczatakże
ntocojestdobre”(np.miłośćjestnajwiększąwartością)orazto,nczycośjestdobre,
wjakimstopniujestdobrelub,żejestdobre”(np.wartośćczłowiekapoznajesiępo
jegouczynkach)35.
Wszystkietetrzyznaczeniawartościmającharakteraksjologiczny,czylijakościowy.
Należyzauważyćprzytym,żewpolszczyźniefunkcjonujeteżznaczeniematematycz-
no-logiczneterminuwartość(np.możnaprzypisaćwartośćprawdylubfałszu)oraz
znaczenieekonomiczne(np.wartośćeurorośnie)36.Wartośćwznaczeniuaksjologicz-
nymzwiązanajestzocenąjakościową.J.Puzyninawyróżniadwiepodstawoweklasy
wartości37:wartościpozytywneinegatywne(antywartości),awnichodrębnepodgrupy
wartościinstrumentalnych(służebnych),któresłużądoosiąganiainnychwartościoraz
wartościostatecznych(absolutnych),czyliwartościnsamychwsobie”,nadrzędnych
wobecwszystkichinnych.Dowartościostatecznychautorkazaliczam.in.wartości
pozytywne,awśródnichdobro,prawdę,piękno,życie,przyjemności(tabela1).
wartościtranscendentne
wartościpoznawcze
wartościestetyczne
wartościmoralne
wartościobyczajowe
wartościwitalne
wartościodczuciowe
(wtymhedonistyczne)
TYP
dobro,świętość
prawda
piękno
dobrodrugiegoczłowieka
zgodnośćzobyczajem
życie,zdrowie38
poczucieszczęścia
przyjemność
wartościpozytywne
złotranscendentne
niewiedza,błąd,fałsz39
brzydota
krzywdadrugiegoczłowieka
brakprzystosowaniado
panującegoobyczaju
śmierć,choroba40
poczucienieszczęścia
ból,przykrość
wartościnegatywne
Tabela1.Typywartościaksjologicznych
Źródło:J.Puzynina,Językwartości,PWN,Warszawa1992,s.68-69.
Psycholodzypodkreślają,żewartościowaniejestnajbardziejelementarnąformą
orientacjiczłowiekawświecie,nieodłącznietowarzysząceprzeżyciomemocjonal-
nym.Znajdujetopotwierdzeniewjęzykoznawczychsemantycznychanalizachnazw
emocji41.
35N.Fries,Wartościowanie.Aspektyjęzykoweipojęciowe,[w:]Wartościowaniewjęzykuitekścienamaterialepolskim
iniemieckim,podred.G.Falkenberga,N.Friesa,J.Puzyniny,WydawnictwoUW,Warszawa1992,s.68-69.
36N.Fries,Wartościowanie.Aspektyjęzykoweipojęciowe,op.cit.,s.25-44.
37Ibidem,s.39-43.
38A.Mikołajczuk,Problemocenywanaliziewybranychpolskichnazwuczućzklasysemantycznejgniewu,AktaUni-
wersytetuWrocławskiegonr2229,Językakultura,t.14,Wrocław2000,s.3.
39A.Mikołajczuk,Problemocenywanaliziewybranychpolskichnazwuczućzklasysemantycznejgniewu,op.cit,
s.3.
40Ibidem,s.3.
41B.Wojciszke,Procesyocenianialudzi,Nakom,Poznań1991,s.8.
19
