Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ocena–interpretacjaipodstawowecechycharakterystyki
rozkładokazujesiędwumodalny.Istniejewieleokreśleńnegatywnych,bardzodużo
naturalnychiwielepozytywnych.Zależnośćtakąwykazaładlajęzykapolskiego
M.Lewickawroku198322,dlaangielskiegoN.H.Andersenw198123,dlaniemiec-
kiegoF.Ostendorfw199424.Świadczyonaotym,żewjęzykunaturalnymniemożna
powiedziećczegokolwiekoinnymczłowieku,nieoceniającgoprzytymwjakiśsposób.
Jesttojedenzlicznychdowodównawszechobecnośćwartościowaniawspostrzeganiu
świataspołecznego,któramaswojeźródłowtym,żepierwotnąfunkcjąspostrzegania
społecznegobyłozapewneodróżnieniesytuacjizagrażającychodbezpiecznych,awięc
podejmowaniedecyzjiotym,dokogosięzbliżać,akogounikać25.
Psychologicznaproblematykaocendoniedawnakształtowałasięwsposóbniejasny.
WXVIIIw.psycholodzyzanoceny”uważalibadawczonproste”uczucia,towarzyszą-
cewrażeniominodpowiedzialne”zaprostereakcjeestetyczne.Twórcypsychologii
eksperymentalnejprzeprowadzalibadanianadskładnikamiprzeżyćestetycznych26.
Przedmiotembadańbyłomiędzyinnymiwyjaśnienieistotyocenestetycznych.Zda-
niemM.Wallisanocenyestetycznesąpotrzebąsformułowaniasąduipodzielenia
siętymsądemzinnymi”27.R.Ingardenużywapojęciansądwartościujący,który
jestemocjonalnąreakcjąpodmiotunajakościestetyczneiprzypisujeprzedmiotowi
określonąwartość”.Sądwartościującywedługniegojestaktemintelektualnymijęzy-
kowo-pojęciowymujęciemprzeżyciaestetycznego28.M.Gołaszewska,podobniejak
R.Ingarden,uważa,żeocenysąsłownymisformułowaniamipowstałymiwzakończe-
niuczynnościoceniania.Jestzdania,żesąonenwyrazemskomplikowanychprocesów
wświadomościodbiorców,stopniowowzbogacanejwiedzyikontaktówzotoczeniem.
Sąoneukształtowaneprzezcałąkulturę,wjakiejsiężyje,anawetprzezpoprzednie
pokolenia,któreprzekazałysmakestetycznyokreślonegotypu”29.
Wartozasygnalizowaćrównieżpoglądylingwistównatematmiejscairoliocen
wstrukturzepojęciowej(lubtreści).Ocenyujmowaneprzezjęzykoznawcówwana-
lizachieksplikacjachnazwuczućsąpowiązanezróżnymielementamistrukturypo-
jęciowejemocji.Jestkilkagłównychtypówusytuowaniaocenywobrębiestruktury
semantycznejnazwuczuć:
1.Ocenadotyczyzdarzeniawywołującegouczucie,dokonywanajestwkategoriach
dobraizła.
2.Ocenadotyczyobiektuuczucia,czyliosoby,naktórąskierowanejestuczucie30.
22M.Lewicka,Listaprzymiotnikowychokreśleńczłowieka,nPrzeglądPsychologiczny”1983,nr26,s.703-713.
23N.H.Andersen,FundationsofInformationIntegrationTheory:ConceptsandApplications,Chichester,Wiley1881,
s.98.
24F.Ostendorf,ZurTaxonomiedeutscherDispositionsbegriffe,[w:]W.Hager,M.Hasselhorn(red.),Handbuch
deutschschprachigerWortnormen,Goettingen1994,Hogrefe,s.382.
25B.Wojciszke,Teoriaschematówspołecznych,Ossolineum,Wrocław1986,s.15.
26J.Pieter,Ocenyiwartości,Śląsk,Katowice,1973,s.47-49.
27M.Wallis,Przeżycieiwartość,WydawnictwoLiterackie,Kraków1968,s.31.
28R.Ingarden,Przeżycie,dzieło,wartość,WydawnictwoLiterackie,Kraków1966,s.50.
29M.Gołaszewska,Świadomośćpiękna,PWN,Warszawa1970,s.7.
30I.Nowakowska-Kempna,Konceptualizacjauczućwjęzykupolskim.Prolegomena,WydawnictwoSORUS,Warszawa
1995,s.135-136.
17
