Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Fenomenwolności
21
kowalnedowiedzyowolności,ponieważkonfrontujeonoczłowiekazfaktycz-
nymipułapkami(DślepymiuliczkamiD),dylematamiiaporiamiwolności.
DCzłowiek_zauważaTadeuszGadacz_którywalczyowolność,tęsknidoniej
jakdozakazanegoowocu.Kiedyjąjednakuzyska,doświadczajejciężaru,
atakżewłasnejsamotnościiodpowiedzialnościD
25
.
Zasadnymwydajesięzatempytanieoto,jakiczywogólemożnaprzy-
gotowaćczłowiekadokorzystaniazwolności,azatemjakąrolęmogłoby
odegraćtuwychowanieikształcenieczłowieka
26
,choćinanieniema
prostychodpowiedzi.Przyjęciebowiemtakperspektywytransmisjimiędzy-
pokoleniowejwwychowaniuikształceniu,którekształtująstosunekdowol-
ności(dominacjalogikiadaptacjiireprodukcjispołecznej),jakiperspektywy
emancypacjispołecznejiwolności,którazmieniastosunekdosamego
wychowaniaikształcenia(dominacjalogikiautonomiiosobistejikrytycznej
świadomościczłowieka)
27
_posiadawrównejmierzeswojemocneuzasad-
nieniaitrudnopowiedzieć,któreostatecznieprzeważają.Możewięcdopiero
dialektyczneprzenikaniesięiuzgodnienietakichodmiennychperspektyw
rozumowaniadajeszansę,byuniknąćskrajnychrozstrzygnięćproblemu
wolności.Takieantynomicznerozstrzygnięciawmyśliiteoriispołecznej
możnasprowadzićwedługTadeuszaKotarbińskiegodostanowiskatotalistów
iliberałów
28
.Liberalnemupodejściuzasadniczoprzyświecaćbędziezasada
wyrażonawaksjomacie:DNiepozwalaćnajakiekolwiekuchybieniewolności,
jeśliniejesttodlaracjistanukonieczneD.Tymsamymwolnośćpowinna
bezwzględnieobowiązywaćwszędzietam,gdzietylkojestmożliwa.Natomiast
totalnepodejściewyrażonejestwaksjomacie:DNiecofaćsięprzedżadną
ofiarązwolności,niezbędnądlarzeczywistejkoniecznościpaństwowejD.
Państwoijegoreprezentancisątuzatemdysponentamiwolnościobywateli
29
.
Problemuwolnościniesposóbjednaksprowadzićdozerojedynkowej
logikiiwłaściwychjejrozstrzygnięć.Upraszczająceheurystykirozumowania
wokółproblemuwolnościzawodząbowiemwobliczudoświadczeniaświata
25
T.Gadacz,Wychowaniedowolności,dz.cyt.,s.144.
26
Tamże,s.143.
27
Zob.M.Czerepaniak-Walczak,Pedagogikaemancypacyjna.Rozwójświadomościkrytycznej
człowieka,Gdańsk2006,s.10.
28
Stanowiskomtymnagrunciepraktykiedukacyjnejodpowiadaćbędzie:liberałom_Dedukacja
wolnaDiprzyświecającajejracjonalnośćemancypacyjna(nawiązującadostanowisksubiekty-
wistycznych:woluntaryzmu_wsposobierozumieniaczłowieka_inominalizmu_wsposobie
rozumieniaspołeczeństwa),totalistom_DedukacjasurowaDiprzyświecającajejracjonalność
adaptacyjna(nawiązującadostanowiskobiektywistycznych:determinizmu_wsposobie
rozumieniaczłowieka_irealizmu_wsposobierozumieniaspołeczeństwa).Por.A.Murzyn,
FilozofiaedukacjiuschyłkuXXwieku.Wybranekwestie,Kraków1999,s.53_54.Zob.także:
K.Rubacha,Budowanieteoriipedagogicznych,[w:]Pedagogika.Podręcznikakademicki.1,red.
Z.Kwieciński,B.śliwerski,Warszawa2003,s.60_63.
29
T.Kotarbiński,Oideiwolności,dz.cyt.,s.138.
