Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
JarosławGara
nemureżimowi,ideologiiorazjejwcieleniu_wodzowi.Iwtymznaczeniuto
wizjaczłowiekareaktywnegoizewnątrzsterownego.Homosovieticussymboli-
zujetymsamymczłowieka,któryutraciłzdolnośćdosamodzielnejorientacji
wotaczającymświeciewwynikuindoktrynacji,ogołoceniazwłasnychprze-
konańiwiary,podległościiutratypodmiotowejgodnościorazdominacji
strachuiterroruwprzestrzeniżyciaspołecznego.Odstronysocjologicznej
przypomocytejformułyoznaczanoteżsytuacjęludziukształtowanych
wsystemiekolektywistycznejrepresjiizniewolenia,którzypotransformacji
ustrojowejwkrajachpostkomunistycznychniemogliodnalez
·ćsięwnowej
sytuacjipolitycznejiustrojowej,określanejstandardamiiideałamispołeczeń-
stwaobywatelskiegoidemokracjispołecznej.
Nadziejaiwidmo_wolnośćjakoszansaipokusa
DJeżeliniemamożliwości_jakzauważyłtoprotoplastafilozofiiegzysten-
cjalnej,SłrenKierkegaard_jeżeliegzystencjaludzkadoprowadzonajestdo
stanu,wktórymbrakjestmożliwości,człowiekdochodzidorozpaczyD
17
.
Awinnymmiejscudodał:DKażdamałamożliwośćpotrzebujetrochęczasu,
abystaćsięrzeczywistościąD
18
.Nawiązującdotychwypowiedzi,można
powiedzieć,że,popierwsze,wolnośćotwieraprzednamiróżneżyciowe
możliwości,którepozostałybypozanaszymzasięgiem,gdybyniebyłanam
onadana.Podrugiezaśnależystwierdzić,żezarównopodmiotyindywidual-
ne,jakipodmiotyzbiorowedojrzewajądowolności,ichdrogadooptymalnie
wykorzystanejizarządzanejwolnościmacharakteraproksymatywny
iodzwierciedlasięniejakowzasadziestopniowejregulacjiizmiany
19
.
Wolnośćpotrzebujeczasu,byci,którzyzniejkorzystają,oswoilisięznią,
nawyklidoniejinauczylisięzniejkorzystać
20
,niezachłystującsięauto-
17
S.Kierkegaard,Chorobanaśmierć,[w:]tegoż,Bojaz
·ńidrżenie.Chorobanaśmierć,tłum.
J.Iwaszkiewicz,Warszawa1969,s.176.
18
Tamże,s.174.
19
Przykłademtegotwierdzeniamożnauczynićspołeczeństwaoutrwalonejidojrzałejdemokracji,
wramachktórychwypracowanezostałystopniowoażpodzisiejsząichpostaćróżneroz-
wiązania,zarównoformalne,jakifunkcjonalne,któremajązabezpieczaćlubwspomagaćwol-
nościobywatelskie.ZauważatorównieżErichFromm:DSzczytowymosiągnięciemewolucji
wolnościwsferzepolitykistałosięnowoczesnepaństwodemokratyczne,opartenazasadzie
równościwszystkichludziirównegodlawszystkichprawauczestnictwawrządzeniuza
pośrednictwemwybranychprzedstawicieliD.E.Fromm,Ucieczkaodwolności,tłum.O.iA.
Ziemińscy,Warszawa1993,s.113.
20
Interesującywtymkontekściejestproblemwpływupostępuirozwojucywilizacyjnegona
zakreswolnościczłowieka.TrudnoteżniezgodzićsięzopiniąTadeuszaKotarbińskiego,
któryzwracauwagęnato,żewwynikurozwojucywilizacyjnego(np.wdrażanianowych
technologii,systemówinformatycznych,sposobóworganizacjiizarządzaniazasobamiludz-
kimi)Dzanikawolnośćpodpewnymiwzględami,leczwzamianzatorodząsięnoweniejako
wymiarywolnościD.Adalejdopowiada:DWyglądatotak,jakgdybydopostępubyłorzeczy-
