Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Liczebnikizbiorowejakowspółczesnyproblempoprawnościowy
11
otakiejłączliwościopisywanajestjakonazwyistotmłodychozakończeniu-ę.Są
wśródnichzarównonazwyderywowane,jakinie,te,mającewsystemieswoje
odpowiednikiwpostacileksemówoznaczającychistotydorosłe,np.kocię(por.
kot),tygrysię(por.tygrys),szczenię(por.pies),cielę(por.krowa),jakiniepozwa-
lająceprzywołaćnatejsamejzasadzierównoległejnazwyistotydorosłej,np.nie-
mowlę,dziewczę(wbliższejopozycjidodziewczyna),czywnuczę(wopozycjido
wnuk).Należyzaznaczyć,żełączliwościzliczebnikiemzbiorowymniemająsyno-
nimicznewstosunkudowymienionychleksemyoinnychzakończeniach,awięc
naprzykładwyrazkociak,tygrysiątko,dziewczynaczywnuk.
Wzarysowanejsemantyczniegrupierozstrzygającejestwięckryteriumfor-
malne.Centrumomawianejgrupydajesięwtensposóbłatwookreślić,alenajej
obrzeżachpozostająleksemyspełniającetylkojednozkryteriów:należątubo-
wiemteżrzeczownikinazywająceistotyniekonieczniemłode,leczzakończone
na-ę,jak:bliźnię,zwierzę,bydlę,atakżerzeczownikoznaczającyistotęmłodą
niezakończonyna-ę:dziecko.Dlaużytkownikajęzykaoznaczato,żedystrybucja
liczebnikazbiorowegotylkoczęściowookreślanajestprzezzasadępozwalającąna
łatweweryfikowanieprzynależnościrzeczownikadogrupytych,zktórymipowi-
niensięonłączyć.Częściowobowiemwymagazapamiętaniatejłączliwościjako
właściwościposzczególnychleksemów.Jeśliniejestsięwystarczającooswojonym
zpraktykąużyciatakichpołączeń,wymagatosięganiapoinformacjędosłow-
nikówpoprawnościowych.Zcharakterystykiomawianejgrupyniewyłaniasię
bowiemjednoznacznawskazówka,zjakimliczebnikiempowinienłączyćsięnp.
rzeczownikniebożę(wgNSPPzezbiorowym),azjakimksiążę(wgNSPPzgłów-
nym,rzadziejzezbiorowym).
Drugagrupaleksemów,którełącząsięzliczebnikamizbiorowymi,aniegłów-
nymi,tonajogólniejrzeczbiorąc,pluraliatantum.Najogólniej,boniewszystkie.
Niektóreznichzuwaginaswójdesygnatniepodlegająkwantyfikacjinumerycz-
nej,tylkopartytywnej,chociaż-trzebazaznaczyć-tylkosystemowo,wswoim
znaczeniupodstawowym.Przykładowoszachytobowiemnietylkonazwagry,ale
też,naskutekutrwalonegojużznaczeniabędącegorezultatemprzesunięciame-
tonimicznego,zestawudotejgry.Podobnieperfumytonietylkosubstancja,ale
teżnazwaopakowaniajązawierającego.Wśródpluraliówtantumnazywających
przedmiotypoliczalnesązkoleitakie,którepodlegająkwantyfikacjinumerycz-
nejzapomocąśrodkówopisowych,np.dwieparyrajstop.Spośródtych,które
powinnybyćliczonewjęzykuprzyużyciuliczebnikówzbiorowych,najczęściej
wymieniasiędrzwi,sanie,skrzypce,grabie,widły.Wprzypadkuinnychdopuszcza
sięobocznąkwantyfikacjęzapomocąrzeczownikazbiorowegolubopisową,np.
dwojenożyc,dwieparynożyc.Dotejgrupynależąteżpluralnenazwyuroczysto-
ści,takichjakurodziny,imieniny,zaręczynyczychrzciny,alekwantyfikacjaopi-
sowamusimiećtuniecoinnąpostać,np.urodzinytrzechosób.Wsumiejednak
