Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Międzyetykąaekonomią
13
nimnarzędziem,zapomocąktóregobyłobymożliwezmierzeniewkładukażdejoso-
by,którarościsobieprawodoczęścidobradzielonego.Biorącpoduwagętewątpli-
wości,bardzotrudnojestpatrzećnaproblemnierównościspołecznychprzez
pryzmatarystotelejskiejzasadyproporcjonalności.
AutoremdrugiejteoriisprawiedliwościbyłJeremyBentham.Tenbrytyjskifilo-
zofuważał,żedobrapowinnybyćdzielonewtakisposób,abymaksymalizowanybył
ogólnypoziomdobrobytuposzczególnychpretendentów.Adekwatnymopisemizara-
zemstreszczeniemtejkoncepcjijestjegosformułowanie:„jaknajwięcejszczęściadla
jaknajwiększejliczbyludzi”.Abyjednaktapodstawowazasadautylitaryzmumogła
znaleźćzastosowaniewkontekściespołecznym,musiałbyistniećjakiśuniwersalny
miernikszczęścia,będącywstanieprzełożyćokreślonystanpsychicznydanejjednost-
kinakonkretnąwartośćliczbową,którąnastępniebędziemożnasumowaćimaksy-
malizowaćnapoziomiecałegospołeczeństwa.Oczywiścietakienarzędzienieistnieje,
gdyżnieposiadamymetodypozwalającejporównywaćpoziomysatysfakcjiróżnych
jednostek.Współczesnateoriaużytecznościpotrafiokreślićpreferencjejednostkityl-
kozapomocąskaliporządkowej,awięctakiej,któraniedopuszczamożliwościdoko-
nywaniaoperacjiarytmetycznychmiędzypreferencjamiwiększejliczbyosób.Wdu-
żymuproszczeniumożnastwierdzić,żeutylitarystajestwstanieorzec,znakomita
większośćludziprzedkładaustrójdemokratycznynadustrójniewolniczy,niemniej
jednakniemożejużnicpowiedziećotym,oilepierwszystanrzeczyjestbardziejpre-
ferowanyoddrugiego.ProblematycznywkoncepcjiBenthamajestrównieżjejwymiar
etyczny,zewzględunato,żedopuszczaonamożliwośćwykorzystaniawszelkichna-
rzędzimogącychprzyczynićsiędopodniesieniasatysfakcji,nawetgdybymiałotowią-
zaćsięzwprowadzeniemkrzywdzącychrozwiązańdlaczęścispołeczeństwa.
Najpopularniejszainajczęściejwspółcześnieopisywananormatywnateoria
sprawiedliwościzostałasformułowanaprzezJohnaRawlsa,któryuważał,żewybór
zasadyodnoszącejsiędosprawiedliwościpowinienbyćwyboremczystomoralnym.
Tenwarunekmożebyćspełnionyjedyniewówczas,gdyniewiemy,jakbardzowybór
określonejkoncepcjisprawiedliwościwpłynienanasząsytuacjężyciową.Dlategoteż
wpodejściuRawlsawybórzasadkonstytuującychsprawiedliwespołeczeństwopowi-
nienodbywaćsięzazasłonąniewiedzy.Tahipotetycznasytuacjaoznacza,żeprzedich
sformułowaniemnieznamyswoichatutów,zarównoprzyrodzonych,jakispołecz-
nych.Innymisłowy,opowiadamysięzapewnymiregułami,niewiedząc,wktórym
miejscudrabinyspołecznejznajdziemysiępopodjęciudecyzji.Najakichregułach
chcielibyśmywięczbudowaćporządekspołeczny?Rawlsformułujedwiezasady:
1.Każdaosobapowinnamiećrówneprawodojaknajszerszegocałościowegosys-
temupodstawowychwolnościdającegosiępogodzićzpodobnymsystememdla
wszystkich.
2.Nierównościspołeczneiekonomicznemająspełniaćdwawarunki.Popierwsze,
powinnyumożliwiaćdostępdourzędówistanowiskdlawszystkichwwarun-
kachrównościszans.Podrugie,mająstwarzaćnajwiększekorzyścidlaosób
najgorzejsytuowanychwspołeczeństwie.Oznaczato,żewszelkiepierwotnedo-
braspołeczne,doktórychRawlszaliczam.in.wolność,szanse,dochódibogac-