Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nicerobotnicze:Rixdorf(od1912r.Neuköln)–71,3%,Weissensee–
63,3%,Lichtenberg–64,6%.„Gross-Berlin”stałsięrównieżgłównym
ośrodkiemfinansowo–giełdowymNiemiec;trzecimwEuropiepoParyżu
iLondynie.
SkutecznestaraniaonadanieBerlinowireprezentacyjnegowygląduoraz
zamiłowaniedomonumentalnegobudownictwazmieniływyglądcentrum
miasta.ZbudowanonowypałacdlaIzbyWyższejpruskiegoLandtagu(Her-
renhaus)naLeipzigerStrasse,awpobliżumniejokazałybudynekdlaIzby
Niższej(Abgeordnetenhaus),ogromnybudyneksądunadzisiejszejLitten-
strasse,anaUnterdenLindenBibliotekęKrólewską.Odnowionozamek
cesarski,rozbudowanotakżeministerstwowojny.WdzielnicyTempelhof
powstałynowekoszarywojskowe,wzniesionotakżewielenowychkościo-
łów.JakpiszeB.Tuchman:„Tamtejszebudynkipubliczne,uliceiplace,
zbudowanelubodbudowaneporoku1870,abyzapewnićodpowiedniepo-
mieszczeniedlanowejświetności,byłyciężkie,pretensjonalneiprzeładowa-
nezłoceniami.AlejaUnterdenLinden,długościmili,zpodwójnymszpale-
remdrzew,zostałazaplanowanazwyraźnymzamiarem,abystaćsięnajwięk-
szyminajpiękniejszymbulwaremEuropy.KończyłasięnaturalnieŁukiem
TriumfalnymprzyBramieBranderburskiej.Bramaprowadziłazkoleido
sławnejSiegesAlleewTiergarteniezszeregamibłyszczącychmarmurowych
Hohenzollernówwhełmachiwtriumfalnychpozach.Kiedypostawionote
posągiwedługdyspozycjikajzera,MaxLiebermann,któregopracowniawy-
chodziłanaTiergarten,narzekał:«Wszystko,comogęzrobić,tonosićciem-
neokulary,alejesttowyrokdożywotni».ImponującybudynekReichstagu
miałmaksymalnerozmiary,mającenadrobićjegominimumwładzy.Wzdłuż
LeipzigerstrasseiFriedrichstrassedużemagazynyibiuradyrekcjibanków
orazprzedsiębiorstwhandlowychpęczniałyodróżnorodnychtransakcji”.
Berlinowibrakowałostaregopartycjatu,uchodziłzamiasto–parweniusza
pozbawionehistorycznejtradycji.Towarzyskodominowałaarystokracja,
szlachtazwiązanazdworem,wysokabiurokracjaikastaoficerska.Aleton
miastunadawalikupcy,przemysłowcy,ludziewolnychzawodów,literaci
iartyściorazściągającedostolicygrupy„niebieskichptaków”liczącychna
szczęście,łatwyzarobekikarierę.CesarzWilhelmIIchętniejniżwBerlinie
przebywałwPoczdamie,któryprzejąłrolęrezydencjikrólówpruskich.
12
NIEMCY.Dziejepaństwaispołeczeństwa1890–1945
