Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
narzuconegoprzezpaństwo”.Rothbardpodajetrzysposobyustanawiania
wpaństwiezasadprawnychpoprzez:
1)postępowaniewedletradycyjnegoobyczajuplemiennegolubspo-
łeczności,
2)posłuszeństwowobecarbitralnejwolirządzącychaparatempaństwa,
3)użycieludzkiegorozumudoodkrywaniaprawanaturalnego.
Wskazujejednocześnie,żenajwłaściwszametodatotaostatnia,flwnaj-
szlachetniejszym,wpełniludzkiminajbardziejrewolucyjnymzmaganiu
sięzdanymstatusquo”(Rothbard,2010,s.93).PodobniejakGeorgeS.Par-
themos,Rothbarduważazasadyprawanaturalnegozafluniwersalne,stałe,
niezmienne,aprzezto,takżeabsolutnezasadysprawiedliwości”iwzwiąz-
kuztymzasadyprawnepaństwapowinnytraktowaćjejakopodstawowe
iwytycznedlapozostałych.M.Rothbardwykazał,żeflpoważnymniedociąg-
nięciemteoriiprawanaturalnego-począwszyodPlatona,Arystotelesa,to-
mistówdalej,ażdoLeoStraussaiwspółczesnychmunastępców-byłetaty-
styczny,amniejindywidualistycznycharakter.Ta«klasyczna»teoriaprawa
naturalnegoprzypisywałasłuszneicnotliwedziałaniapaństwu,podporząd-
kowującjednostkęjegodziałaniu.[ł]klasycybezprawnieprzeskoczylido
całkowitejidentyfkacji«społeczeństwa»z«państwem»,astąddopaństwa
jakogłównegopodmiotumoralnegodziałania”(Rothbard,2010,s.97).Przy-
jąłzaJ.Locke’emuznanieflrolijednostkibędącejpodmiotemdziałania,istotę
myślącą,czującąizdolnądowyboru”,uznaniejejprawanaturalnegowpoli-
tycepaństwa(Rothbard,2010,s.45).Tamyśljestmocnoakcentowanawetyce
neoliberalnej,abyćmożeażnadtowyeksponowana.Ideaindywidualizacji,
którazostaławniektórychnurtachwspółczesnejpedagogikirówniesilnie
zaznaczona(np.wychowaniebezstresowe,antypedagogika,antyautorytarna
pedagogikaA.S.Neila)27,różnisięodneoliberalnejwizjijednostki.Skupia
sięonabowiemnawartościachhumanistycznych,podczasgdywneolibe-
ralizmieakcentujesięprzedewszystkimwartościekonomiczne-dalekieod
tychwyeksponowanychmiędzyinnymiwprogresywizmieiedukacjiskon-
centrowanejnadziecku.
Wneoliberalizmie,takjakwetyceM.Rothbarda,istotnejestwłaściwe
usytuowaniejednostkiipaństwawkontekścierynku.Przyczymtojednost-
ka,aniepaństwojestwcentrumuwagi.
AnarchokapitalizmRothbardajestanachronizmem,gdyżodrzucawszelkąlegitymację
państwarozumianegojakoorganizacjaistniejącadziękikoercji.Rothbarddopuszcza
możliwośćużyciasiły,jednaktylkowobroniewłasnejwłasnościlubwkonsekwencjijej
naruszenia.Wtymsystemiepaństwojestagresorem,podatkikradzieżą-dlalibertaria-
ninaodmowaspełnianiaświadczeńnarzeczpaństwaniema,codozasadynegatywnej
kwalifkacjietycznejaniprawnej(prawopozytywnełamiąceRothbardowskikodeksnie
27Zob.:B.Śliwerski,Współczesneteorieinurtywychowania,Impuls,Kraków2004,s.199-220.
–33–
