Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sezon1929/1930.IrenaWysocka(Szymańska)–pierwszaodlewej
DziejePlacówkiŻywegoSłowazperspektywyhistorykateatruomówiłwyczerpującoEdward
Krasiński11.AnagłębszeznaczeniedziałalnościtejplacówkiwskazałTadeuszByrski:
„Zespółtenwięcmiałbyćjakąśetiudądlaszukaniadrogidonowejtragediipolskiej–zjednej
strony,zdrugiej–dowypracowanianowych,polskichformwidowiskateatralnego,widowiska
muzycznego,opartegonaczystymfolklorze,ajednocześnienieprzeniesionegodosłowniezterenu
wiejskiegonascenętakzwaną«oświeconą».[…]Alezrozumieniadlaideitegoteatruwzasadzie
niebyło”12.
Wsezonie1929/1930IrenaSzymańskawystępujewTeatrzePolskimwRydze,aodwrześnia
1930do1933rokuwykonujepracęinstruktorskąwwarszawskichświetlicach,organizujerównież
TeatrSzkolnynatereniewojewództwapoznańskiego.Zpoczątkiem1933rokuprzyjeżdża
doWilna,gdzieosiedlasięzmężem(ślubodbyłsięw1932)naczterylata;od1929Tadeusz
ByrskibyłzatrudnionywwileńskiejRozgłośniPolskiegoRadiapoddyrekcjąWitoldaHulewicza.
WystępującoficjalniejakoIrenaByrska,rozpoczynapracęwStudiumTeatralnymprzyRadzie
WileńskichZrzeszeńArtystycznych,założonymrokwcześniejprzezMieczysławaSzpakiewicza,
ówczesnegodyrektoraTeatrówMiejskichwWilnie.Odwrześnia1933dokońcasierpnia1935roku
kierujepracątegoStudium.Polatachpowie:
„ZeStudiatoja[…]pamiętamkażdąrzecz,takbyłamtąrobotąprzejęta.Tobyłamojapierwsza
szkoła,marzeniemojeodchwiliuzyskaniadyplomuuZelwerowicza.Bojegonauczaniestrasznie
miniedogadzało.Skończyłamtęszkołę,nawetzwyróżnieniem,ibardzosobiechwalęto,czego
siętamnauczyłam.Aletobyłojakośzamałozwiązanezteatrem.Ciągletylkoetiudy,etiudy,
etiudy.Amniezależałonatym,żebynauczanieaktorstwazwiązaćzpracąteatru.Właściwie
wileńskieStudioniebyłojeszczerealizacjątegoideału.Niebyłotym,copóźniejudałosięzrobić
wKielcach.Niemniejbyłtojużkrokwtamtąstronę”13.
DziękiWitoldowiHulewiczowiStudiumTeatralne,któregosiedzibaznajdowałasiędotychczas
wlokaluZwiązkuZawodowegoLiteratówPolskichprzyOstrobramskiej9,otrzymałolokal
wklasztorzepobazyliańskim,wtymsamymmiejscu,gdzieodbywałysięsłynneŚrody
Literackie14.Miałoonoszkolićaktorów,instruktorówteatrówniezawodowych,działaczy
kulturalnych,anawetkierownikówliterackich.„Dobórwykładowców,obokstałejekipy,bardzo
szeroki.Sprawyfachowe–teatralne:MieczysławSzpakiewicz,IrenaByrska,JadwigaZmijewska,
TadeuszByrski;historiasztuki:PiotrŚledziewski,ZofiaWestfalewiczówna(Dembińska);historia
literatury:MariaRzeuska;historiakultury:drJerzyOrda;umuzykalnienie:StanisławaSzeligowska;
taniec:WandaFeyn-Wróblewska;teatrantyczny:StefanSrebrny;analizatekstu:Mieczysław
Limanowski–orazwieluludziciekawychzWilnaispozaWilna,zapraszanych
sporadycznie”15.ZeStudiumwspółpracowałhistorykiteoretykliteraturyManfredKridl,atakże
krytykliterackiiteatralnyJózefMaśliński.„CzasemwpadałCzesławMiłosz,Limanowski.No,
wogóleniebyłowelicieintelektualnejWilnaosoby,którabyniewspółpracowałazeStudiem”
–stwierdzaByrska.ATadeuszByrskidodaje:„Tobyłnawetpewiensnobizm–miećzajęcia
wStudium”16.StałosięonoewenementemwżyciukulturalnymówczesnegoWilna.Niestety,
w1935rokuzostałozlikwidowane,zresztąniebezudziałuniektórychludzi,którzyznim
współpracowali,jakprofesorKonradGórskiiTadeuszŁopalewski17.
Wroku1936ByrskazorganizowaławWilnietrwającykilkamiesięcykursteatralnydla
pracownikówkoleizinicjatywytamtejszegoKolejowegoPrzysposobieniaWojskowego.Dobrała
wykładowcówowysokichkompetencjach,wzdecydowanejwiększościdobrzejużjejznanych
wewspólnejpracy:ćwiczeniazhistoriisztukiprowadziłaZofiaDembińska,umuzykalnienie
–StanisławaSzeligowska,taniec–WandaWróblewska,ćwiczeniascenograficzne–Stańczakówna
(profesorkaplastykiwseminariachnauczycielskichWilna),wiedzęoteatrzeiżywesłowo
–JadwigaZmijewska,AlfredSzymański,IrenaByrska,TadeuszByrski,wykładyprowadziliponadto:
AntoniBohdziewicz,HenrykDembiński,JerzyOrda,TadeuszSzeligowski.Wspominająctenczas,
IrenaByrskanapisze:
„Teatremludowym–ochotniczymczyamatorskim(ciągleszukanoodpowiedniejnazwy)
–zajmowałamsięjużodkilkulat.ByłamwkontakciezJędrzejemCierniakiem,zgrupąredagującą
«TeatrLudowy»,przeszłamprzezPlacówkęŻywegoSłowa[…].
Miałamjużtrochędoświadczenia,pracującsamodzielniewZwiązkuPracyŚwietlicowejoraz
wśrodowiskumłodzieżyirobotniczymkoloniipolskiejnaŁotwie.Wkrajujednakkurszakrojony
natakszerokąskalędostałamwręceporazpierwszy.Trzebatymludziomotworzyćoczy
naprawdziwyteatr,nauczyćichczerpaćzeźródła,ożywićmożliwościtwórcze.Zachęcić
dosamodzielności.[…]
Byłamijestemwrogiemkarmieniateatruamatorskiegotrzeciorzędnątwórczością,jakoby
przystępniejsządlawątłychamatorskichsił.Planwięcbyłtaki:nauczyćpatrzećnaotaczającynas
świat,rozsmakowaćwpięknietegootoczenia,przetworzyćtonaswójsposób,wchłonąćiprzeżyć,
żetakpowiem,nawłasnejskórze.[…]
NiciąwiążącąnaszepoczynaniateatralnemiałbyćSzekspir.[…]
Sennocyletniej
.Wybraliśmy
ostatniakt.Zaślubinyrozbudowanewucztę,podczasktórejodegranabędzietragediaPyrama
