Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
7
zumiała.Dotyczytogłówniemieszkańcówzaborurosyjskiego,azwłaszczaarysto-
kracji.
Oczywiściewiększośćautorów,któramiałabezpośrednikontaktzNapoleo-
nemtowojskowi.Zadziwiające,żeupamiętnikarzyzokresulegionowegoprawie
sięonniepojawia,choćprzynajmniejkilkukrotnielegioniści(azwłaszczaJ.H.
Dąbrowski)mieliokazjęsięznimspotkać.JózefSułkowskijestnatymtlewyjąt-
kiem,takżezracjipełnionejfunkcjioficerasztabuArmiiWłoch,anastępnieadiu-
tantagen.Bonaparte.Wśródpamiętnikarzywojskowychmożemywyróżnićdwie
istotnegrupymająceczęstykontaktzcesarzem.Jednąstanowiliszwoleżerowie,
którzyzracjibezpośredniejkilkuletniejsłużby,nierzadkowbezpośredniejochronie
cesarza,mielioniczęstąznimstycznośćimożliwośćjegoobserwowania.Niedziwi
więcfakt,żepojawiasięonstosunkowoczęstonakartachichwspomnień(np.J.
Załuskiego,A.Niegolewskiego,braciHemplów,K.Szpotańskiego).Drugągrupę,
znaczniemniejliczną,alemającąkontaktzcesarzembardziejbezpośredni,tworzyli
oficerowiesztabowiiztejracjiprzybywającyzmeldunkami,odbierającyodniego
rozkazy,mającyokazjęobserwowaćNapoleonawsytuacjach,wjakichniebyło
danewiększościzpolskichpamiętnikarzytegookresu.Częśćznichwchodziw
cesarskąorbitęwlatach1806-07,wtymoficerordynansowycesarzaD.Chłapowski
czyJ.Szymanowski.Kolejnagrupapojawiasięwzwiązkuzkampanią1812rokuw
Rosji,byliwniejm.in.R.Sołtyk,J.Grabowski,St.Dunin-Wąsowiczprzydzieleni
doDomuWojskowegoCesarza.Akolejnagrupawkampanii1813roku(F.Gajew-
ski,A.Fredro,G.Zenowicz).Pozaszwoleżeramigwardiicesarskiejpozostalipolscy
żołnierzeepopeinapoleońskiejmielisporadyczny,wręczincydentalnykontaktczy
możliwośćobserwowaniagenialnegowodza.Takimimomentamibyłyprzeglądyw
Warszawiezimą1807r.czyLegiiNadwiślańskiejw1808r.wBajonnie,apóźniej
takżewParyżu.Nieliczącepizoduiławskiego11czyfrydlandzkiego,dopierow
kampaniachlat1812,1813i1814polscyżołnierzewidywaliczęściejcesarza,za-
równowbitwach,wczasiemarszów,biwakówczyprzeglądów.Zracjipowszech-
negoówcześnieanalfabetyzmuwarstwniższych(pozanielicznymiwyjątkaminp.
M.Witkowski,Sz.Baranowski,J.Daleki),pozostałynamgłówniepamiętnikiofice-
rówpochodzeniaszlacheckiegoczyarystokratycznego.Mimo,iżniejednokrotnie
silniewiązalisięonizosobąNapoleona12,aswojewspomnienianiecoubarwiali,to
wsprawiestosunkówzcesarzemzachowywaliumiar,choćupostronnychwyobra-
11NaprzykładpobitwiepodIławą9II1807,niemalżenagorąco,T.ŁubieńskipisałdożonynCesarz
bardzosięsamwystawiał,zjakie500kularmatnichprzeleciałonamnadgłowamiluboboknas,i
bardzowielegranatówpękałoniedalekoodnas.”,por.RogerŁubieński,GenerałTomaszPomian
hrabiaŁubieński,t.I,Warszawa1899,s.76.
12nJamamtylkozaufaniewmojąszczęśliwągwiazdę,wOpatrznośćiwielkiegonaszegocesarza.
Kochamgocorazbardziej,maonjedynysposóbprzywiązywaniawszystkichwokoło.Mnieuwiódłza
mojąsłabąstronę,ukazując,żemadomniezaufanieipochlebiajączaszczytem,jakimizrobił,dającmi
imiennerozkazyikażącsobiewprostprzesyłaćraporta.[...]Jedynąnieprzyjemnościąstosunkujest,jak
misięzdaje,żewiążącsięcorazwięcejzdworem,coraznamtrudniejbędziesięodniegooddalić.Ija
prawiemyślećniemogęoporzuceniumegostanu.AponieważtowolaOpatrzności,poddajmysięjej
ślepo.”pisał19VII1809r.TomaszŁubieńskidożony.Por.ŁubieńskiR.,GenerałTomaszPomian
hrabiaŁubieński,t.I,s.168.
