Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Teoriazachowańkonsumentawnaukachekonomicznych
1020Racjonalnośćoraznieracjonalnośćpostępowańkonsumentów
Zagadnieniemczęstoporuszanymwnaukachspołecznychjestproblemracjonal-
ności,tzn.określenieczykonsumentwswoichzachowaniachjestracjonalny,czyra-
czejemocjonalny.Termin„
racjonalność
”posiadawieloznaczneiczęstonieoczywiste
znaczenie,nacozwracająuwagęm.in.K.Chojnacka[2014,s.34-45]iM.Nalewajek
[2015,s.70-83].Pojęcietobowiemjestróżniepostrzeganeiwróżnysposóbmożna
określićczymjestwybórracjonalny.Niemawliteraturzeprzedmiotujednoznacznej
iogólnieprzyjętejdefinicjiracjonalności.T.Szapiro[1993,s.41]twierdzi:„Mamytyle
typówracjonalności,ilekodeksówpostępowania.Racjonalnośćanalitycznauwzględnia
każdepostępowanieopartenaanalizieelementówdanejsytuacji.Racjonalnośćholi-
stycznaopierasięnacałościowymwidzeniuproblemu.Racjonalnośćograniczonaodpo-
wiadadostępnejinformacjiorazrzeczywistymzdolnościomkalkulacyjnymczłowieka:
podejmującydecyzjęokreślanajpierwprzedziałyzadowalającychgoocen,anastępnie
poprzestajenapierwszymrozważanymwariancieztakiegoprzedziału.Analizującde-
cyzje,trzebazdawaćsobiesprawę,zjakimtypemracjonalnościmamydoczynienia”.
Słownikwspółczesnegojęzykapolskiego[Dunaj2006,s.927]definiujesłoworacjo-
nalnośćjakodziałaniezgodnezrozumem,opartenarozumowaniu,mającerozumo-
wepodstawy.T.Zalega[2012,s.30]natomiastpodajedefinicjeracjonalnościjako
zachowanierozsądne,cechującesięskutecznościądziałania.Jednak,jakzwracauwa-
gę,pojęcietoodnosisiędokonkretnychdecyzjiiwyborówpodmiotówrynkowych,
aniedorezultatówczyefektów.Racjonalnośćjestpojęciemsubiektywnym,tocodla
jednegokonsumentajestracjonalne,dlainnegoniemusijużbyć.
Zewzględunazałożeniametodologiczneniniejszejpracyzasadniczeznaczeniema
to,iżwteoriiekonomiiracjonalnośćjestutożsamianazzasadąracjonalnegogospo-
darowania.Tooznacza,żewgospodarstwachdomowychrealizacjafunkcjiceluod-
bywasięzgodniezzasadąmaksymalnegoefektuprzydanymnakładzieśrodkówlub
zzasadąminimalnychnakładówśrodkówczydanymstopniurealizacjicelu[Zalega
2012,s.31].Badaczeteoriisprawnegodziałaniawyróżniajądwarodzajeracjonalności:
rzeczowąimetodologiczną[Lange1967,s.68-94;Adamczyk2017,s.155-174].
Ra-
cjonalnośćrzeczowa
oznaczaskutecznośćdziałania,którajestzależnaodadekwatności
wiedzyorzeczywistościdostępnejdziałającemupodmiotowi.Jestwięcfunkcjąposia-
danejwiedzy.Zachowaniajednostekipodmiotówgospodarczychmusząbyćzgodne
zpoziomemosiągalnejwiedzyimuszązapewnićdobórśrodkównajbardziejzgodny
zobiektywnąrzeczywistością,tzn.rzeczywiścieistniejącymifaktami,prawami,sto-
sunkamiorazzjawiskamiiprawidłowościamiekonomicznymi.
Racjonalnośćmetodo-
logiczna
oznaczapoprawnośćwyboru,alezpunktuwidzeniatakiegopoziomuwie-
dzy,jakimpodmiotpodejmującydecyzjędysponuje.Podmiottenbędzierozumował
iwprowadzałlogicznewnioskiwdoborześrodkówwramachposiadanejwiedzy,bez
względunajejzakresistopieńzgodnościzobiektywnąrzeczywistością.Racjonalność
17
