Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
ekspatriantówzWileńszczyznywżycieartystyczne,kulturalneinaukowe
GórnegoŚląskapoIIwojnieświatowej.
Gdyw1922rokukształtowałysięostateczniegranicepaństwapolskiego,
wjegoskładniemalrównocześnieweszłyiziemiawileńska,iczęśćGórnego
Śląska–obszarybardzoróżniącesiętypemgospodarkiistrukturąspołeczną,
oddalonepodwzględemgeograficznym,odmiennenaskutekodrębnych
doświadczeńhistorycznychorazdziedzictwapaństwowościniemieckiejalbo
rosyjskiej.WartościwnoszonedoRzeczypospolitejprzezmieszkańcówtych
ziemmiałyjednakwielewspólnego.Byłynimidoświadczeniapograniczakul-
turijęzyków,gorąceprzywiązaniedowłasnej,ajakpowiedzielibywilnianie:
flbliższej”ojczyznyimowy,szczególnystosunekdoreligii.Autorfundamental-
nejpracyŚląskjakoproblemsocjologiczny,ks.EmilSzramekporównałŚlązaków
doflkamienigranicznych,którezjednejstronynosząznamiępolskie,zdru-
giejniemieckie,albodogruszygranicznych,którenaobiestronyrodzą.Nie
sątoludziebezcharakteru,leczludzieocharakterzegranicznym”4.Wileńska
pisarkaHelenaRomer-Ochenkowskaw1920rokuoskonfliktowanychmiesz-
kańcachWileńszczyznynarodowościpolskiej,litewskiejibiałoruskiejpisała:
fljest[ś]tylewspólnościwludziachżyjącychnatymsamymkawałkuziemi,
żepoochłonięciuzczaduwojennego,wspólnośćtasięodnajdzie”5.Przeko-
nanabyłaowspólnociecech,jakiekształtująsiępodwpływemgłębokiego
związkuludnościmiejscowejzziemiąrodzinną,podobniejakSzramek,który
pytał:flCóżwięcpozostajeŚlązakomnaprawdęwspólnegopróczmatkiziemi,
tejurozmaiconejniwyśląskiej,którawsobiekryjeskarbyitajemniceacier-
pliwieznosiwszystkich,którzyjąwcieniubrzózikominówtakgęstozalud-
niają”6.Przeświadczonyoszczególnymcharakterzeziempogranicznychbył
iJózefPiłsudski,związanyzWileńszczyzną.Podczasuroczystościotwarcia
UniwersytetuStefanaBatoregowWilniew1919roku,NaczelnikPaństwaswój
krajrodzinnynazwałziemią,którejtradycjąbyło,żenieziałaflnigdyjadem
nienawiści”istałasięmiejscemflzetknięciasięjednegonaroduzinnym,jed-
nejkulturyzdrugą,jednegowychowaniazdrugim”7.Ważnympodobień-
stwemnastrojówspołecznychnawłączanychdoPolskiobszarachGórnego
ŚląskaiWileńszczyznybyłobolesneprzekonanie,żegranicerozcięłypewne
zwartecałości,comiałodoniosłeinegatywneskutkigospodarcze,aleprzede
wszystkimtrudnebyłodozaakceptowaniaprzez,oddzielonychkordonem
granicznym,mieszkańców.Romer-Ochenkowskadługoniemogłazaakcepto-
waćanioddzieleniaLitwyodPolski,anipodziałuhistorycznychziemlitew-
skichmiędzyodrębnepaństwa,tłumacząc,żekażdapróbawytyczeniagranicy
4E.Szramek:Śląskjakoproblemsocjologiczny.Katowice1934,s.18.
5H.Romer-Ochenkowska:LwówiWilno.flGazetaKrajowa”1920,nr71.
6E.Szramek:Śląskś,s.62–63.
7J.Piłsudski:Pismazbiorowe.T.5ś,s.113.
