Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52Rozdział2.Politykawładzpartyjno-państwowychwobechumanistycznychśrodowisknaukowych…
nadanymterenie.TakskonstruowanysystemzarządzanianaukąprzezPZPR
początkowosłużyćmiałprzedewszystkimnadzorowiideologicznemu,wyznacza-
jącjednocześnie,czystarającsiętorobić,kierunkipolitykipartiiwobecnauki35.
Okrespo1956rokuniebyłwolnyodnaciskówpolitycznychwbadaniachnauko-
wych(rozrachunkuzestalinizmemdokonanopodczasobradVIIIPowszechnego
ZjazduHistorykówPolskichwKrakowiewewrześniu1958roku),alezakreswol-
nościbadawczejznaczniesięwówczaspowiększył(np.przezwyrażeniew1955
rokuzgodynaudostępnianieprohibitówdlacelównaukowychczykrytykęsto-
sowanychprzezWydziałHistoriiPartiiKCmetodbadawczych),podjętotakże
próbęwypracowaniawbadaniachhistorycznychnmarksizmuotwartego”,nprzy-
wracaniapamięci”oraznmilczącegopaktuonieagresji”międzywładząaśrodo-
wiskaminaukowymi.Byłotoprzedewszystkimefektemponownegootwarciana
współpracęnaukowązzagranicą(zwłaszczazEuropąZachodnią),chociażluka
pokoleniowapowstaławlatachpięćdziesiątychXXwiekubyłajużnatyleduża,że
trudnobyłojąszybkowypełnić(dodatkowymograniczeniemokazałsięrelatyw-
niekrótkiokresnodwilżowej”swobody,choćodlatsiedemdziesiątychXXwieku
kontaktymiędzynarodowestałysięjużpraktycznieregułą)36.
WydarzeniadrugiejpołowylatpięćdziesiątychXXwiekudoprowadziłyjed-
nakdozwrotuwsposobieprezentacjibadańhumanistycznych(określanego
mianemnepokirewizjonistycznej”),trwającegoażdopoczątkulatosiemdzie-
siątychXXwieku.Władzeświadomiezrezygnowałyzwcześniejrealizowanej
politykiścisłegonadzorunadprezentowaniemwynikówbadańhistorycznych,
zadowalającsiękontroląwybranychobszarów(zwłaszczahistoriąnajnowszą).
Wzamianzatonaukowcygotowibyli(jużnapoziomieautocenzury)douni-
kanianiektórychtematów,traktowanychjakotabu,choćwmiaręupływuczasu
zakreschronologicznyowychtematówcorazwyraźniejsięzawężał37.
PodkonieclatpięćdziesiątychXXwiekubadanianaukowewPolscepro-
wadzonebyłyprzeztrzygłównepodmioty:wyższeuczelnie,placówkiPAN
orazpodlegająceposzczególnymresortom(główniegospodarczym)instytuty
naukowo-badawcze.W1959rokuwPRListniały53uczelniewyższe
38
(wśród
35Szerzejpor.:W.Janowski,A.Kochański:Informatorostrukturzeiobsadziepersonalnejcentralnego
aparatuPZPR1948-1990.Red.K.Persak.Warszawa2000,s.107;T.P.Rutkowski:NaukihistorycznewPol-
sce1944-1970…,s.349-350;P.Plaskot,T.P.Rutkowski:Trudnasztukakierowanianauką.WydziałNauki
iOświatyKCPZPRwobecPolskiejAkademiiNauk(1949-1989).W:PZPRjakomachinawładzy.Red.D.Stola,
K.Persak.Warszawa2012,s.302.
36
R.Kaczmarek:HistoriaPolski…,s.795;Z.Romek:Cenzuraanaukahistoryczna…,s.201-244;
M.Bogacka:Kultura-naród-trwanie…,s.531-536;R.Stobiecki:HistoriografaPRL.Anidobra,ani
mądra,anipiękna…,s.140;A.Kemp-Welch:Polskapodrządami…,s.83;T.P.Rutkowski:Naukihistoryczne
wPolsce1944-1970…,s.262-271;J.Maciszewski:PZPRiświat…,s.177;A.Friszke:Polska.Losypaństwa
inarodu1939-1989.Warszawa2003,s.280.
37A.F.Grabski:Zaryshistoriihistoriografi…,s.213-215;R.Stobiecki:HistoriografaPRL.Anidobra,
animądra,anipiękna…,s.140-141.
38WzestawieniunieuwzględnionoKatolickiegoUniwersytetuLubelskiego,SzkołyGłównejGospodar-
stwaWiejskiegoorazuczelniartystycznych.
