Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
50Rozdział2.Politykawładzpartyjno-państwowychwobechumanistycznychśrodowisknaukowych…
baręFijałkowskąw1953rokudoPZPRnależałoblisko2,5tysiącasamodzielnych
ipomocniczychpracownikównaukowychPANiwyższychuczelni,rokpóźniej
ichliczbawzrosłaoponad700osób27.
Pozapolitykąrealizowanąoficjalnieważnąrolęogrywałarównieżdziałal-
ność,którąokreślićmożnajakotajną.StrukturybezpieczeństwaPolskiLudowej
utworzyłyzorganizowanysysteminwigilacji,obejmującyzarównoinformatorów
(czylinzewnętrzne”osoboweźródłainformacji,naogółnienależącedongrupy
prowadzącejdziałalnośćantysystemową”),jakitajnychwspółpracowników
(definiowanychjakoosobywywodzącesięztakiejgrupy,ewentualniedoniej
wprowadzane)
28
.Pojawiającesiędziś(zwłaszczadziękimateriałomarchiwalnym
InstytutuPamięciNarodowej)informacjeidokumentypozwalajązauważyć,że
władzepartyjno-państwoweusiłowałykontrolowaćiinwigilowaćśrodowiska
naukoweitwórczetakżebezwiedzysamychzainteresowanych
29
.Wśródzna-
nychdziśiopisanychprzypadkówwspółpracownikówsłużbwywodzącychsię
ześrodowiskagórnośląskichhumanistówznajdująsiętakieznanepostacie,jak
KazimierzPopiołekczyFranciszekSzymiczek,potwierdzającefakt,żepoziom
inwigilacjisięgałbardzowysoko30.
Bezwątpieniaważnącezurąwkształtowaniusięstosunkuwładzwobecnauki
była(takjakzresztąwodniesieniudoinnychsferżyciamieszkańcówZSRR
itzw.państwsatelickich)śmierćJózefaStalinaw1953roku,azwłaszczaXXZjazd
KomunistycznejPartiiZwiązkuRadzieckiego(luty1956roku).WrealiachPol-
skiejRzeczypospolitejLudowej(takąnazwęnosiłopaństwopolskieod1952roku)
okrestenobfitowałwważnewydarzeniapolityczne:śmierćBolesławaBieruta,
objęcieobowiązkówIsekretarzaKCPZPRprzezEdwardaOchaba,anastępnie
WładysławaGomułkę,atakżeprotestypoznańskiegoCzerwcaorazpolskiego
Października1956roku31.
27B.Fijałkowska:Politykaitwórcy…,s.333-334.
28Por.F.Musiał:Podręcznikbezpieki.TeoriapracyoperacyjnejSłużbyBezpieczeństwawświetlewydaw-
nictwresortowychMinisterstwaSprawWewnętrznychPRL(1970-1989).Kraków2007,s.325,331;R.Terlecki:
Mieczitarczakomunizmu.HistoriaaparatubezpieczeństwawPolsce1944-1990.Kraków2007.
29Por.K.Heska-Kwaśniewicz:Takitomrocznyczas.Losypisarzyśląskichwokresiewojnyiokupacji
hitlerowskiej.Katowice2004;H.Głębocki:Policjatajnaprzyrobocie.ZdziejówpaństwapolicyjnegowPRL.
Kraków2005;A.Siedlecka:Obława.Losypisarzyrepresjonowanych.Warszawa2005;A.Bikont,J.Szczęs-
na:Lawinaikamienie.Pisarzewobeckomunizmu.Warszawa2006;ArtyściaSłużbaBezpieczeństwa.Aparat
bezpieczeństwawobecśrodowisktwórczych.Materiałypokonferencyjne.Red.R.Klementowicz,S.Ligarski.
Wrocław2008;J.Siedlecka:Kryptonim„Liryka”.Bezpiekawobecliteratów.Warszawa2009;„Twórczość
obcanamklasowo”.Aparatrepresjiwobecśrodowiskaliterackiego1956-1990.Red.A.Chojnowski,S.Ligar-
ski.Warszawa2009;R.Graczyk:Cenaprzetrwania?SBwobec„TygodnikaPowszechnego”.Warszawa2011;
A.Kulecka,T.P.Rutkowski:Oczamiagenta.ŚrodowiskanaukoweiarchiwalnewdoniesieniachTW„Zyg”
-ZygmuntaKolankowskiego.Warszawa2012.
30
Szerzejpor.:A.Topol:KazimierzPopiołekijegoczasy(1903-1986).Katowice-Warszawa2004;S.Rosen-
baum:Bibliotekarz,historyk,agent.CasusFranciszkaSzymiczka.nStudiaŚląskie”2009,t.68,s.135-169.
31
Por.m.in.:J.Eisler,R.Kupiecki:Nazakręciehistorii-rok1956.Warszawa1992;M.R.Bombicki:Polski
Październik)56.Początekdrogi.Poznań1993;P.Machcewicz:Polskirok1956.Warszawa1993;W.Władyka:
