Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XII
Przedmowaodtłumacza
OwapierwszaKrytyka(udostępnionapolskiemuczytel-
nikowiwroku1957przezRomanaIngardena)zawiera
wgruncierzeczycałyprogramsystemu,tj.filozofiirozwijanej
przezKantazarównowporządkuteoretycznym,jakpraktycz-
nym:punktwyjściadlatejostatniejmieścisiędokładnie
w„Trzeciejantynomiiczystegorozumu”,jakazachodzi
pomiędzyprzyczynowościąnamocyprawprzyrodyiową
nader„szczególną”przyczynowością(Causalität),którama
sweźródłowwolności.Taostatniabowiem„przeciwstawia
się”tamtejpierwszej,alezarazemprzecieżmoże(izgoła
powinnamóc)oddziaływaćoboktamtej:ostatecznietedy
zdolnośćczłowieka„dorozpoczynaniaprzezniąsamąszeregu
następującychposobierzeczylubstanów”
1
przyjąćmusimy
jakopierwszywaruneknaszegoludzkiegoświata,którego
widzialne,zmysłowekonturywymagająumocowaniawpod-
stawach„niewidzialnych”,czylitakichwłaśnie,jakieKant
nazywametafizycznymi.
Atoli,jakimtoprawemtermin„metafizyka”,naktórego
dogmacieskupiłsięcały„krytyczny”impetKantowskiej
refleksji,wypływanagle(robiącprzytymnadzwyczajną
karierę)wdziełachpostkrytycznych?Otóżniemaonliteralnie
nicwspólnegoztradycyjną,czylitranscendentnąwykładnią
metafizykijakoapriorycznegopoznaniaprzedmiotównad-
zmysłowych(„samychwsobie”).Konkluzjawypływająca
zKrytykiczystegorozumupouczanasbowiemostatecznie,że
rozumludzkipoznajewyłącznieprzedmiotydanenamwmoż-
liwymdoświadczeniu,tak,żewszelkiepojęcia„bezdanych
naocznych”są„puste”,podobnie,jakdanenaoczne„bez
pojęć–ślepe”.Liczącesobieponaddwatysiącleciapojęcie
metafizyki(czytojakometaphysicauniversalis,czytojako
metaphysicaspecialis)traciwięcwszelkąracjębytu.
Wszelako,przezwyciężająctamtoklasycznerozumienie
jednegoznajbardziejnośnychpojęćfilozofiijakotakiej,
1
I.Kant,Krytykaczystegorozumu,II,PWN,Warszawa1957,s.190.
