Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
25
StrukturageograficznaigospodarczaGrecji
leżynatym,ażebyżyćprawdziwie,świadomie
irozumnie,wstanieczuwaniaprzepędzaćbędzie
jaknajwięcejczasu,tylegopoświęcającnaspa-
nie,ilepotrzebadlazdrowia...”(PrawaVII807
D–808).Ifilozofnaszwrócidotegotematu,pro-
ponującjużodpowiedniąustawę:DUstawama
brzmieć:«żadenobywatelkrajuanijegoniewol-
nikniebędziesięzajmowaćrzemiosłemani
uprawiaćsztukirękodzielniczej.Innąbowiem
sztukę,sztukęwymagającąwielkiegowyrobienia
iwielkiejwiedzy,uprawiaobywatel,gdychroni
iutrzymujepowszechnyładiporządekwpań-
stwie»”.Ograniczatakżezakrespracrzemieślni-
ków,twierdząc,że:Dczłowiekniejestzdolnywy-
konywaćdobrzedwóchróżnychzajęć”,idlatego
jestzawprowadzeniemzasady:Dkowalniebę-
dziewykonywaćpracciesielskich,acieślawtrą-
caćsięniebędziedopracykowali,zamiastzajmo-
4.PopiersiePlatona
waćsięwłasnymrzemiosłem”(Prawa846D,E).
Prawasąostatnim,niedokończonymdziełemPlatona,któryzmarł
w347r.p.n.e.Marzyłomusięidealnepaństwo,alejużwcześniej,wpierw-
szymrokuwojnypeloponeskiej(431r.),Perykleswmowiekuczcipoległych
żołnierzywygłaszarównocześniepochwałęustroju–demokracjiateńskiej–
orazpoziomukulturyAten,któreniewątpliwiewysunęłysięnaplanpierwszy
spośródmiast-państw.DZanimprzyjdędosławieniapoległych–mówiPery-
kles–wskażęzasady,którymzawdzięczamynaszeosiągnięcia,orazprzedsta-
więustrójpaństwowyistylżycia,którezapewniłynamwielkość...
UstrójAtenniezazdrościprawpaństwomsąsiednim:raczejsamista-
nowimywzórdlaobcych,niżbyśmymieliichnaśladować.Austrójtennazy-
wasiędemokracją,ponieważwładzajestwrękuwiększości,niezaśnielicznej
grupy.Prawozapewniakażdemurównywymiarsprawiedliwościwsporach
prywatnych,anagodnościpaństwowewynosisięobywatelinapodstawieoce-
nyichwartościiszczególnychkwalifikacjiwdanejdziedzinie:decydujetu
zasługa,niezaśpozycjaspołeczna.Ubóstwoczyniskiepochodzenieniesta-
nowidlanikogoprzeszkody,byzasłużyćsiępaństwu.
Tasamaswoboda,któracechujeżyciepublicznewAtenach,przejawia
siętakżewnaszychcodziennychstosunkachosobistych.Czyistniejeunasza-
wiśćipodejrzliwośćczłowiekawobecczłowieka?Bynajmniej.Niegniewamy
sięnabliŹniegozato,żerobi,comusiępodoba,inierzucamymunienawist-
nychspojrzeń,którechoćnieszkodliwe,sprawiająprzykrość.Alejakkolwiek
wżyciuprywatnymnieznosimyprzymusu,wdziałalnościpublicznejwy-
strzegamysiępilniebezprawia:szanujemyprzedstawicieliwładzorazustawy,
