Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
54
TomaszFerenc
porządkupoprzezterror.Wokresiejegozwierzchnictwanadguberniąwzrosłaliczbawy-
rokówzsyłek,setkiwięźniówzostałopoddanychtorturom,aŁódzkiTymczasowySąd
WojennyzyskałopinięnajbardziejkrwawegowKrólestwie.ZgodniezrelacjąFeliksa
Kona,efektemosobistejpresjiKaznakowabyływyjątkowobezwzględnewyroki,często
oznaczającekaręśmierci15.Karętęwykonywanonadziedzińcuwięzienia,któregonaczel-
nikiemodroku1904byłAleksanderModzelewski,ukrywającypolskiepochodzenieza
zruszczonymnazwiskiem:AleksandrDmitrijewiczModelewskij16.Naczelnikmiałswoje
metodyzarządzania,któreopisałwewspomnieniachczłonekorganizacjiPowszechnego
ŻydowskiegoZwiązkuRobotniczego(Bund),NojGiterGranatsztajn.Przedstawiającpo-
bytwtymwięzieniuw1906roku,Granatsztajnzwróciłuwagęnadokuczliwyaspekt
zarządzaniatąplacówkaprzeznaczelnikaModzelewskiego.Byłatodobrzeznanazinnych
carskich,apotemtakżesowieckichwięzieńiobozówmetodakonfliktowaniawięźniów
kryminalnychipolitycznych.Celemtakiegodziałaniazawszebyłosterroryzowanietych
drugich,uczynienieichpobytuwwięzieniujaknajbardziejuciążliwym.Kolejnązopisa-
nychmetodscharakteryzowałGranatsztejnnastępująco:
NaczelnikModzelewski,opróczwypełnianiaswoichbezpośrednichobowiązków,zaj-
mowałsięszpiclowanieminakłanianiemwięźniów,bywydawaliswychtowarzyszy,co
teżczęstomusięudawało.Domnieosobiścieprzyczepiałsięcałyczas(ł),ajakoże
wżadensposóbnieudałomusięmniezastraszyć,trzymałmniecałejedenaściemiesięcy
bezwidzeń,niedopuszczającdomnienikogo17.
Łatwosiędomyśleć,jakwyglądałasytuacjawwięzieniu,gdywybuchłarewolucja
izwiększyłasięilośćosadzonych,aichliczbazwiększyłasięzprzewidzianych70do200.
Stojącanadziedzińcuwięzieniaszubienicazostałwybudowanazinicjatywygubernatora
Kaznakowaw1907roku.Jejrozmiariusytuowaniezostałyzaplanowanewtakisposób,
abynarzędziekaźnibyłowidoczneponadogrodzeniemwięzienia,comożnainterpretować
jakoprzestrogędlamieszkańcówmiasta.WczasiedwuletnichrządówKaznakowaprze-
prowadzonoponadstoegzekucji.IchwykonawcąbyłRyszardFremel.Losytegodawnego
bojowcaiczłonekPPS-uorazuczestnikarewolucji1905rokuzostałyopisanewanonimo-
wejbroszurceJakFremelzsocjalisty-bojowcazostałkatemłódzkim,wydanejw1909roku
wWarszawie18.Jakouczestnikowirewolucji1905rokuitakzwanemubojowcowi,groziło
muwięzienie,zesłanie,amożenawetkaraśmierci.Abyratowaćwłasneżycie,Fremelzaczął
współpracowaćzpolicjąidenuncjowaćdawnychtowarzyszy19.Podobniezatemjakwielu
innychprzedstawicielitegofachu,Fremelbyłułaskawionymskazańcem.Namiasto,jak
piszeautorbroszury,padłstrach,ponieważniktniemógłprzewidzieć,ktonastępnyzostanie
wskazanypolicji.Fremeldobrzeznałstrukturypartiisocjalistycznejiniewahałsięwyjawiać
15M.Głowacka,M.Lechowicz,WięzienieprzyDługiejł,s.14.
16K.R.Kowalczyński,Łódź1905.KulisyRewolucji,Łódź2018,s.22.
17N.G.Granatsztajn,Barykadyikatorga.Wspomnieniaanarchisty,Poznań2015,s.36.
18JakFremelzsocjalisty-bojowcazostałkatemłódzkim,Warszawa1909.Broszuraznajdujesięwzbiorach
MuzeumTradycjiNiepodległościowychwŁodzi.
19Tamże,s.12.
