Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KamilŚmiechowski
UniwersytetŁódzki
0000-0003-4614-8599
https://doi.org/10.18778/8331-276-7.02
ŁÓDŹMIASTOPRZEMYSŁOWE,MIASTONOWOCZESNE?
Wydawaćbysięmogło,żeŁódźinowoczesnośćtozjawiskazesobąnierozerwalnie
splecione.ByłtowszaknpolskiManchester”,przemysłowemiasto,któreniczymswój
angielskipierwowzór1,wciągukilkudziesięciulatzupadłego,rolniczegomiasteczkaprze-
kształciłosięwcentrumkilkusettysięcznejaglomeracji.Położonewagrarnymkrajobrazie
współczesnejcentralnejPolski,miastotoogniskowałowsobiewszystko,conajlepszeoraz
wszystko,conajgorszewdynamicznejindustrializacjiiurbanizacjidobyprzemysłowej.
Będącforpocztąmodernizacji,stanowiłozarazemjejofiarę,arozmaiteproblemyspo-
łecznetypowedlanowoczesnegoświata,uwidaczniałysięnałódzkimbrukuzwielkąsiłą.
Zarazemimponowałotempem,wjakimzachodziłytugłębokieprzemianyekonomiczne
ispołeczne,niekiedywyprzedzająceswojeczasy2.Pytaniem,którenależyzadać,jestwięc
nietylepytanieoto,czyŁódźbyłamiastemnowoczesnym,leczraczej:jakabyłanowo-
czesnośćŁodzi?
Odpowiedzinatakpostawionezagadnienienależyszukaćwszerszymkontekście,
osadzającmiastonatleinnychtegotypuośrodkówwyrosłychwEuropieZachodniej,
jakieksponującszczególnecechyjegorozwoju3.Mojąintencjąbędziezarównouka-
zanieparadoksówzwiązanychzróżnymiprzejawaminowoczesnościwprzemysłowym
mieście,jakiwskazanienawpływ,jakiwywierałodoświadczeniejejłódzkiegowariantu
naludzi,którzyzetknęlisięzwłókiennicząmetropolią.Wostatnichlatachmamy
doczynieniazpewnymprzedefiniowaniemutrwalonychwyobrażeńonowoczesności.
Corazczęściejtonieglobalnecentra,takiejakParyżczyNowyJork,leczmiejscanie-
oczywistestająsięprzedmiotemzainteresowaniabadaczy.Szukająoniodpowiedzina
pytania,jakprzeżywanonowoczesnośćwpraktyceorazwjakisposóbto,conowo-
czesne,rywalizowałoztym,coutrwalonewkonserwatywnymspołeczeństwie.Miasta
prowincjonalne,pozostająceniejakowcieniustolicitradycyjnychośrodkówmiejskich,
1Por.J.Wolf,Manchester,capitalofthenineteenthcentury,nJournalofClassicalSociology”2013,
vol.13,no.1,s.69–86.
2A.Zysiak,K.Śmiechowski,K.Piskała,W.Marzec,K.Kaźmierska,J.Burski,Zbawełnyidymu.
Łódźmiastoprzemysłoweidyskursyasynchronicznejnowoczesności1897–1994,Łódź2021;A.Kos-
sert,(Promisedland’?Urbanmythandtheshapingofmodernityinindustrialcities:Manchesterand
Lodz,[w:]Imaginingthecity,edsC.Emden,C.Keen,D.Midgley,vol.2:TePoliticsofUrbanSpace,
Bern2006.
3J.Kita,UwarunkowaniagospodarczeispołecznerozwojuŁodziwXIX–XXwieku(do1945r.),[w:]Prze-
szłość,teraźniejszośćiprzyszłośćŁodzi.Zbiórstudiówzokazji200latŁodziprzemysłowej,t.1:Historia
itożsamośćmiastaprzemysłowego,red.K.Śmiechowski,Łódź2022.