Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
POETYKALITANII
przezviasacraForumRomanumnaKapitol,abyzłożyćofiaręJowiszowi.Wódz,
ubranywodświętnąhaftowanątogę(togapicta),wwieńculaurowym,zberłem,
wjeżdżałnarydwaniezaprzężonymwczterybiałekonie,atemuuroczystemu
pochodowitowarzyszyłyzewszystkichstronniekończącesię„litanijne”okrzyki
żołnierzyizebranychtłumówludzi:„Kyrieeleison”.
Wyrażenie„Kyrieeleison”znajdujesięwpsalmach,wgreckimtłumaczeniuBiblii,
Septuagincie;gdyczłowiekzwracasiędoBogaibłagaolitość,woła:„Zmiłujsięnade
mną,Panie”–śl6hsönme67Die(Ps6,3);gdyzaśznajdujesięwciężkiejchorobie,
mówi:„Panie,zmiłujsięnademną”–67Dieśl6hsönme(Ps41,5.11).
3
Zagreckimwyrażenieminkorporowanymdolitaniikryłysięwięctakże
konkretnewyrażeniawjęzykacharamejskimihebrajskim,abyćmoże
równieżwinnychjęzykachBliskiegoWschodu.Jegozakresniebyłwięcsumą
leksykalnegoznaczeniadwóchskładającychsięnaniegowyrazówgreckich.
Zawierałoprócztejsumyjeszczedodatkowyskładniksemantyczny,który
wjakimśstopniumożnazrekonstruować.WpierwszychstuleciachKościoła,
równolegledotejformuły,wypracowanobowiemszereginnychformuł
greckichiłacińskich,stosowanychjakojejzamienniki.Zamiennikitenie
powtarzaływyłączniesensuwyrazów,składającychsięnaKyrieeleison,lecz
dołączałycośjeszcze,co–wnaszymrozumieniu–miałowyrażaćniedo-
słowneznaczeniategozwrotu.Byłyonewynikiemtrzechnastępujących
operacjitranslatoryczno-interpretacyjnych,wykonywanychrazemlubosobno:
–jednej,związanejzokazjonalnymdodawaniemzaimkabądźto
wypierającegorzeczownik(MisererenobiszamiastMiserereDomine),
bądźtowydłużającegoformułędotrzechwyrazów(
67Diezel6hsön
9mˆn
–„Panie,zmiłujsięnadnami”);
–drugiej,polegającejnazastąpieniurzeczownika
K7Die
rzeczownikiem
CDist6
;
–trzeciej,związanejzzastąpieniemczasownika
śl6hson
czasownikami:
śB16oyson
(„wysłuchaj”)lub
l7tDzsoi
(„wybaw”),ewentualnie
ueˆsoi
(„zachowaj”),takżewrezultaciepowstałyformuły:
K7DieśB16oyson
9mˆn
(Domineexaudinos–„Wysłuchajnas,Panie”)i
l7tDzsoi9m"
yH67Die
(LiberanosDomine–„Wybawnas,Panie”).
Chociażuzyskanewariantyniesąwzględemsiebiesynonimiczne
waspekciesensuposzczególnychwyrazów,tojednaktworzązesobącoś
wrodzajuwięzigramatycznejwobrębieparadygmatu.Współczesnydowód
ichnajściślejszegozwiązkustanowiąwypadkimyleniaformułprzezlud,
przydarzającesiędośćczęstopodczasrecytacjiwkościołach.
TylkodlaczegopowszechniezrozumiałasuplikacjaKyrieeleisonrozeszłasię
wzamienniki?Igdzienależyszukaćpowodówdowprowadzenia–zpozoru
taknieistotnych,wrzeczywistościzaśfundamentalnych–zaimków:„nas”lub
„[nad]nami”?
3
Ks.JanJózefJanicki,Kulturyantycznewliturgiichrześcijańskiej,Kraków2003,s.225-226.
